QUẢN LÝ CÔNG TRÌNH THUỶ LỢI :
ĐÃ “ĐỔI” NHƯNG CHƯA “MỚI”!
Nguyễn Xuân Tiệp
Phó Giám đốc Trung tâm CCWR, VNCOLD
 |
|
Đập dâng Bái Thượng (Thanh Hóa) được xây dựng từ những năm 30 thế kỷ trước,
bị hư hại trong chiến tranh và xuống cấp, được xây dựng lại từ hơn 10 năm nay. |
….Các cơ quan thực hiện quản lý nhà nước và sản xuất, dịch vụ (Trong lĩnh vực thủy lợi ) đang trong tình trạng chung là có bộ máy chưa đồng bộ (Có nơi chưa có tổ chức quản lý kể cả ở công trình đầu mối và mặt ruộng), bộ máy cồng kềnh, hoạt động kém hiệu lực, chịu sự quản lý nhà nước của các cơ quan nhà nước chuyên ngành, chính quyền với tình trạng quan liêu (Nhất là trong công tác kế hoạch, thẩm định, xét duyệt, đầu tư….., trong việc hoạch định các cơ chế, chính sách, xây dựng chiến lược phát triển, kế hoạch đầu tư, xây dựng, quản lý khai thác công trình thủy lợi….
….Qui hoạch chưa đi trước được “một bước”, chưa gắn với chiến lược phát triển kinh tế, xã hội, mặt khác do sự bất cập về phân công, phân cấp quản lý, sử dụng phát triển nguồn nước.. thiếu tài liệu cơ bản, nên độ tin cậy của qui hoạch chưa cao..và đã tác động đến chất lượng của kế hoạch phát triển thuỷ lợi cả ngắn hạn, dài hạn. Đặc biệt công tác kế hoạch chưa coi trọng tính hiệu quả, bền vững mà chỉ chú trọng đến số kinh phí đầu tư, khối lượng thực hiện, vẩn nặng về “ chia vốn“, nhằm đảm bảo “ công bằng “ để mỗi vùng, mỗi địa phương đều được “chia”. Cuối cùng nhiều công trình được đầu tư không đảm bảo được tình đồng bộ, khép kín. Đặc biệt khi nguồn vốn khó khăn ( thiếu, trượt giá..) thì hầu hết công trình đã được đầu tư xây dựng đều phải bỏ dở dang, chậm tiến độ .. ..không phát huy được hiệu quả của vốn đầu tư …
….Theo báo cáo của Cục Thuỷ lợi : Thực hiện Nghị định 143/2003/NĐ-CP về thuỷ lợi phí, năm 2006, tổng số TLP do các công ty thuỷ nông thu được : 885,920 tỷ đồng, mới bằng 50-60% yêu cầu, trong đó thu từ nông dân: 658,794 tỷ đồng, “thu“ từ nhà nước cấp bù 227 tỷ đồng mới bằng 50% so với tổng số kinh phí đề nghị để giải quyết tình thế trước mắt của các công ty thuỷ nông và ước tính chỉ bằng khoảng 10-20% so với yêu cầu được cấp bù đủ cho 5 trường hợp đã qui định, chưa kể phần các tổ chức hợp tác dùng nước thu phần thuỷ lợi phí nội đồng ( 299,088 tỷ đồng, tính đên 10/4/2007)…
…. Thực trạng trên cho thấy “ thu TLP từ nông dân đã khó, nhưng thu từ nhà nước lại còn khó hơn” nên đã dẫn đến thiếu vốn cho O&M.., nên công trình hiện có bị hư hỏng nhỏ, không có vốn để sửa chữa ngay, dẫn đến hư hỏng lớn, xuống cấp nghiêm trọng, thậm chí có công trình bị huỷ liệt, tưới, tiêu không đáp ứng yêu cầu của người sử dụng nước. Vì vậy nông dân phải tự lo “việc nước”, dẫn đến chi phí về nước tăng lên đáng kể. Theo tài liệu điều tra ở một số xã ở Cẩm Xuyên ( trong hệ thống thuỷ lợi Kè Gỗ ), Hà Tĩnh, ngoài số TLP trả theo qui định người dân còn phải bỏ công để đào, đắp, chẵn..( một số nơi dùng bơm ) để dẫn nước về ruộng ..tính thành tiền tương đương 500 – 600.000 đồng/ha,. Phục vụ không hiệu quả , nên thu TLP khó khăn hơn...và công trình xuống cấp nhanh hơn..tạo thành một vòng luẩn quẩn khép kín.....
…Hầu hết các doanh nghiệp nhà nước được tổ chức theo loại hình công ty làm dịch vụ công ích, nhưng hình thức vẩn phục vụ là chính. Công ty không được quyền định “giá bán”( đầu ra ), nhà nước qui định theo mức thu thuỷ lợi phí, mức thu qui định thấp lại còn hiện tượng thất thu, chiếm dụng..nên thực tế TLP thu được bình quân cả nước chỉ 50-60% so với qui đình, trong khi đó các chi phí đầu vào ( điện, vật tư, lao động..) phụ thuộc vào giá thị trường, ngày càng tăng . Các CTTN không tự cân đối được Thu – Chi, phải “ gọt chân cho vừa dày”, trước hết phải đảm bảo chi tiền lương, quản lý xí nghiệp, tiền điện..và phần còn lại mới chi cho tu sửa, bảo dưỡng...( hầu hết trường hợp mới đảm bảo đủ chi 50-60% yêu cầu của tu sửa, bảo dưỡng ..) Vì vậy công trình hư hỏng, kể cả khi hư hỏng nhỏ, không được sửa chữa kịp thời, dẫn đến công trình xuống cấp, vận hành kém an toàn, phục vụ kém hiệu quả …
… Năm 2008, nhiều Công ty thuỷ nông chưa cấn đối được đủ vốn cho O&M ngay từ khi phê duyệt ( thoả thuận ), công trình đang xuống cấp, còn các tổ chức HTDN không thu được TLP, không có vốn chi cho quản lý vận hành, bảo dưỡng công trinh, phát triển kênh nội đồng đang trong tình trạng chưa hoàn chỉnh và xuống cấp . Đặc biệt là không có kinh phí trả thù lao cho các thuỷ nông viên dẫn nước đến ruộng cho nông dân..nên nhiều nơi ( như ở Hà tĩnh ) nông dân ( toàn dân ) phải tự “lo việc nước”, tranh chấp, đào xẻ kênh mương để lấy nước. Một số nơi HTDN không hoạt động “, toàn dân phải vác cuốc ra đồng “ lo việc nước ( Quảng ngãi )….
….Khắc phục tình hình trên Bộ tài chính đã trình Chính phủ dự thảo sửa đổi Nghị định 154 trong năm 2009 và chắc chắn vẩn trong tình trạng khó khăn về khả năng nguồn vốn hạn chế, nông dân nhiều nơi vẩn còn ỷ lại Nhà nước, nên chưa sẵn sàng trả đầy đủ TLP nội đồng cho Tổ chức HTDN do chính họ lập ra….
…Quyết định số 38/2007/QD-TTg ngày 20/3/2007 ban hành những tiêu chuẩn, danh sách phân loại các doanh nghiệp 100% vốn nhà nước...chuyển các Công ty TN hiện nay thành Công ty TNHH một thành viện, nhằm nâng cao quyền và trách nhiệm của Cty, đảm bảo tự chủ tài chính ...hoạt động hiệu quả hơn…
….Thực hiện chuyển giao công trình ( có qui mô thích hợp, kỹ thuật ít phức tạp ) cho nông dân quản lý, thông qua tổ chức HTDN của họ lập ra. Nông dân được quyền tham gia, bàn bạc, lựa chọn, quyết định tổ chức và hoạt động của HTDN, trả TLP, quản lý vận hành bảo dưỡng công trình trên địa bàn của họ...Tuy nhiên hầu hết các tổ chức HTDN được thành lập chưa đủ tư cách pháp nhân, thiếu các cơ chế, chính sách hỗ trợ..người dân chưa sẵn sàng tham gia vì họ chưa được giao quyền thật sự, chưa nhận rõ lợi ích mà họ sẽ nhận được…
….Thực tế đang xẩy ra là Công ty TNHH vẫn hoạt động trong điều kiện như công ty TN trứớc đây, chưa tự chủ tài chính, phụ
 |
|
Cống đập Trà Linh (Thái Bình) được xây dựng
gần 50 năm trước đây | thuộc khả năng nguồn ngấn sách và cấp theo qui định trong tình trạng không đủ chi cho sửa chữa, quản lý vận hành... chỉ khác là Công ty không phải trực tiếp thu TLP từ các hộ nông dân sử dụng nước. Nhiều người cho rằng việc chuyển đổi trên trong lĩnh vực quản lý khai thác công trình thuỷ lợi chỉ mới bước đầu, nhưng còn nặng hình thức “ bình mới” nhưng “rượu cũ” Thực tế cho thấy muốn phát triển phải đổi mới, nhưng đổi mới bao giờ cũng gặp trở ngại, nếu không muốn nói là chống lại, do ảnh hưởng đến quyền lợi, quyền lực, tài sản, tài chính ...của tổ chức, đơn vị, tập thể, cá nhân chịu trách nhiệm về quản lý nhà nước, quản lý vận hành hạ tầng thuỷ lợi…
….Hạ tầng thuỷ lợi không đơn thuần là kỹ thuật, kinh tế mà còn chịu tác động về chính trị, xã hội. Vì vậy việc đổi mới trong lĩnh vực thuỷ lợi gặp trở ngại hiện nay vẩn là vai trò của Chính quyền ( Chính phủ ) thiếu các quyết định đúng đắn thực thi chủ trương, cơ chế, chính sách về quản lý vận hành, làm tốt chức năng quản lý nhà nước, thực hiện việc trao quyền thật sự cho người hưởng lợi, tham gia quản lý vận hành công trình thủy lợi thông qua tổ chức HTDN, đảm bảo công bằng xã hội trong việc hưởng lợi do hạ tầng thuỷ lợi đem lại, đặc biệt là chưa phát huy được vai trò của người dân tham gia ( PIM ) vào tất cả các khâu từ qui hoạch, thiết kế, đầu tư, quản lý.. hạ tầng thuỷ lợi như một số địa phương đã làm trước đây….
Download (PDF; 798KB
(www.vncold.vn)
|