ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CÁC ĐỀ TÀI
KHOA HỌC-CÔNG NGHỆ THUỘC CHƯƠNG TRÌNH
TÀI NGUYÊN- MÔI TRƯỜNG- THIÊN TAI
TS. Tô Văn Trường,
Viện trưởng Viện Qui hoạch Thủy lợi miền Nam
 |
|
Tác giả gặp những người nông dân
trong đợt khảo sát thực địa ở Siera Leone (châu Phi) | Gần đây, khá nhiều các nhà khoa học và quản lý ở trung ương và địa phương thường trăn trở về hiệu quả của các chương trình, đề tài nghiên cứu khoa học làm sao đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống, đặc biệt là trong lĩnh vực liên quan đến tài nguyên-thiên tai và môi trường. Mặc dù kiến thức còn hạn chế, tôi tranh thủ những đêm khuya có thời gian tĩnh lặng để vừa suy tư, vừa phân tích viết báo cáo "Đánh giá tình hình thực hiện các đề tài khoa học công nghệ thuộc chương trình Tài nguyên-Môi trường-Thiên tai từ thập niên 80 đến nay và phương hướng xây dựng chương trình KHCN giai đoạn 2011-2020."
Báo cáo này, ngoài phương pháp truyền thống là phân tích đánh giá các ưu khuyết điểm của chương trình, đề tài trước đây, còn được xây dựng trên cơ sở tư duy, hướng tiếp cận mới là "vòng đu" mối liên hệ giữa ý tưởng, khoa học và thực tế. Đồng thời đưa ra các hình ảnh liên quan đến "Cây khoa học công nghệ" để chủ động, hệ thống hóa trong công tác quản lý và nghiên cứu khoa học.
Các chương trình khoa học-công nghệ về tài nguyên thiên nhiên-môi trường và thiên tai không chỉ có sự quan hệ lẫn nhau mà còn liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, mang tính quyết định đối với sự phát triển bền vững của một quốc gia. Do vậy, khi tiến hành xây dựng Chương trình cần phải đứng trên quan điểm tổng thể và toàn diện để xem xét các bài toán đa mục tiêu, trong đó, mối quan hệ hữu cơ giữa tài nguyên (đất, nước, rừng, thuỷ sản...), môi trường (đa dạng sinh học, đất ngập nước, sinh thái nông nghiệp, môi trường ven biển...) và thiên tai (lũ lụt, hạn hán, trượt lở đất, biến đổi khí hậu...) được đặc biệt chú ý. Để thực hiện tốt những chương trình này không thể không nhanh chóng ứng dụng những quan điểm mới trong tư duy hình thành, quản lý và thực hiện các đề tài KHCN theo một khung logic được xác định như là một hộp xám tri thức nhưng bao gồm những vấn đề mở và minh bạch, có thể tiếp cận bằng nhiều con đường nhưng có đích đến rõ ràng. Từ quá trình thực hiện và ứng dụng khoa học-công nghệ, lựa chọn hướng đi hợp lý cho mỗi chương trình, đảm bảo sự phát triển bền vững về nền tảng khoa học, cách thức tiến hành và hiệu quả thực tế, đáp ứng nhu cầu của xã hội và cuộc sống.
Trong nghiên cứu KHCN, tất cả đều phải tuân thủ một vòng tròn logic liên quan giữa đòi hỏi thực tế, hình thành ý tưởng và thực hiện các nghiên cứu khoa học. Từ trải nghiệm và yêu cầu của thực tế khách quan, các nhà khoa học/nhà quản lý có tầm và có tâm luôn đặt ra cho mình những câu hỏi phải làm gì, làm như thế nào và khi nào để giải quyết những vấn đề nóng bỏng của cuộc sống và từ đó, hình thành những ý tưởng sáng tạo về KHCN để giải quyết vấn đề. Từ những ý tưởng sáng tạo KHCN ấy sẽ được cụ thể hóa, chính thức hóa bằng những đề tài nghiên cứu KHCN vừa mang hàm lượng chất xám cao, vừa mang đậm nét hơi thở của cuộc sống. Những kết quả thu nhận được, gặt hái được từ các đề tài KHCN sẽ được thực tiễn hóa, hiện thực hóa với các ứng dụng vào các vấn đề thực tế, chuyển dịch tư duy từ trừu tượng sang hiện thực, từ lý thuyết đến thực hành, từ lời nói sang việc làm… Những thành công, thậm chí chưa thành công khi ứng dụng thành quả của các đề tài KHCN là thước đo chính xác nhất, trung thực và khách quan nhất hiệu quả không những của từng đề tài mà cả chương trình, không chỉ trong từng giai đoạn vài ba năm mà là cả một quá trình hàng chục năm. Vòng tròn tư duy-khoa học và thực tế là một vòng tròn có lần lặp bất tận, không có điểm dừng nhưng có điểm để đánh giá và hiệu chỉnh, không có sự sự ràng buộc về ý tưởng nhưng có sự minh chứng của thực tế, không có lối đi duy nhất cho sáng tạo KHCN nhưng có đích đến là kiểm nghiệm thực tế. Vì vậy, việc xây dựng một cơ cấu quản lý vĩ mô đối với những chương trình KHCN để hình thành và thực hiện những đề tài KHCN ở tầm vi mô là cần thiết, thể hiện sự liền mạch và rõ ràng từ thượng tầng kiến trúc đến hạ tầng cơ sở trong quản lý và thực thi nhiệm vụ KHCN.
Xuất phát từ thực tiễn
Thành tựu từ nghiên cứu
Kiểm nghiệm từ thực tế
Xin gửi báo cáo kèm theo để các anh lãnh đạo, các nhà khoa học và quản lý tham khảo.
Download! (PDF; 1,05MB)
|