THỜI GIAN THỰC HIỆN DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH THUỶ LỢI - NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC
Hoàng Hiển
Ủy viên thường vụ Hội Thuỷ Lợi Việt Nam
|
Một số từ viết tắt trong bài:
DA (dự án), ĐT (đầu tư), TKKT (thiết kế kỹ thuật), BVTC (bản vẽ thi công), CB (chuẩn bị), TH (thực hiện), IRR (tỷ số nội hoàn), XDCB (xây dựng cơ bản). |
|
Thời gian thực hiện DA ĐT phải trải qua các giai đoạn sau đây:
1. Chuẩn bị DA
2. Chuẩn bị thực hiện DA
3. Thực hiện DA.
|
Chặn dòng tại công trường đập Tả Trạch ngày 10/1/2012 |
| Thời gian thực hiện của một DA dài hay ngắn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Chuẩn bị hồ sơ thiết kế cho từng giai đoạn, chọn giải pháp công nghệ, kế hoạch tài chính , chọn nhà thầu thi công, giải phóng mặt bằng và tái định cư.Tất cả các yếu tố trên đều ảnh hưởng đến thời gian chu trình của DA. Chất lượng của giai đoạn trước có ảnh hưởng đến thời gian thực hiện của giai đoạn sau
Thời gian chuẩn bị DA phụ thuộc vào:
- Thời gian lập quy hoạch xây dựng các công trình trong vùng mà trong đó có DA ĐT.
- Thời gian lập DA ĐT và chất lượng của hồ sơ DA ĐT.
Thời gian chuẩn bị thực hiện DA phụ thuộc vào:
- Thời gian khảo sát lập thiết kế kỹ thuật và chất lượng của TKKT.
- Thời gian lập hồ sơ bản vẽ thi công và chất lượng của hồ sơ BVTC
Thời gian thực hiện DA phụ thuộc vào:
- Thời gian đấu thầu, phê duyệt trúng thầu và chất lượng của các nhà thầu.
- Thời gian giải phóng mặt bằng và tái định cư cũng như nguồn tài chính cấp cho DA.
Trong bài này chỉ xin được đề cập đến thời gian CBDA , và CBTHDA.
I. Thời gian chuẩn bị dự án (CBDA)
1. Vấn đề quy hoạch:
Trước đây chúng ta đã có một thời rất quan tâm đến việc xây dựng quy hoạch cho từng vùng, từng địa phương, từ huyện đến tỉnh và liên tỉnh. Ngành Thuỷ lợi đối với những lưu vực sông lớn có cả một quy hoạch sử dụng nguồn nước của toàn bộ lưu vực. Chúng ta đã từng có hẳn một Uỷ ban Quản lý lưu vực sông Hồng để quản lý và khai thác nguồn nước của lưu vực sao cho có hiệu qủa kinh tế cao nhất. Chúng ta đã đưa ra những kịch bản về tiến trình xây dựng các công trình trên lưu vực và chọn ra được các công trình nên được xây dựng đợt đầu và có hiệu quả đầu tư tối ưu. Do vậy chúng ta đã có được những công trình sau khi xây dựng xong tuy thời gian thi công kéo dài do công nghệ và tài chính có hạn nhưng vẫn có giá trị hiệu quả kinh tế cao nhất.
Trong giai đoạn lập quy hoạch vốn đầu tư không nhiều và khi đó không có chuyện đấu thầu DA quy hoạch mà quy hoạch là làm với vốn của ngân sách và thực thanh thực chi, nên nghiên cứu rất kỹ đến khi chín mùi mới tạm được phê duyệt cho sang bước CBDA. Vì vậy chất lượng của hồ sơ quy hoạch là rất tốt đưa ra được những định hướng đúng cho tiến trình xây dựng. Vì vậy các DA được chọn để đầu tư khi lập DA ĐT có đầy đủ cơ sở để duyệt và duyệt nhanh cho đầu tư.
Còn tình trạng hiện nay là làm quy hoạch thiếu đồng bộ, không có quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế cho từng vùng, từng địa phương để trên cơ sở đó mà phát triển quy hoạch của ngành. Điều này dẫn đến quy hoạch của ngành này nhiều khi chồng chéo với ngành khác. Nhiều khi quy hoạch của ngành cho một vùng nào đó cũng không dám phê duyệt mà chỉ tạm thời thông qua để cho làm các DA tiếp sau. Đến khi lập DA ĐT phải lấy ý kiến của ngành này ngành khác và thậm chí DA ĐT không thể duyệt được vì vướng mắc nhiều vấn đề quá, nên phải nghiên cứu lại từ đầu. Đó cũng là một nguyên nhân chậm trễ trong thực thi các DA.Và cũng vì vậy sau khi lập DA được duyệt xong vẫn phải điều chỉnh . Có những DA làm công tác chuẩn bị đầu tư xong đến 10 năm sau mới làm lại cập nhật và cho tiến hành lập thiết kế kỹ thuật.
2. Vấn đề lập DA ĐT, thẩm tra và trình duyệt.
Lập một DA ĐT không phải đơn thuần về mặt kỹ thuật mà là tổng hợp của các mặt về kỹ thuật, công nghệ, kinh tế, xã hội, tài chính, môi trường. Tât cả các vấn đề đó đều phải được phân tích tính khả thi của nó để khi đã bắt đầu vào thực hiện DA thì những vấn đề đặt ra là đã được đề cập và sẽ không vấp phải những rủi ro không đáng có .
Trước đây lập DA ĐT thường là Bộ chủ quản hoặc chủ đầu tư tìm một công ty tư vấn có bề dầy kinh nghiệm có nhiều chuyên gia kỹ thuật giỏi về các mặt để giao cho lập DA. Sau khi lập xong, tư vấn lập DA phải chứng minh được đầy đủ tính khả thi về kỹ thuật, tài chính, kinh tế, xã hội, và môi trường trước các cơ quan thẩm tra và thẩm định, rồi mới được phê duyệt.
Hiện nay trình tự lập và phê duyệt cũng vẫn như vậy, nhưng chất lượng hồ sơ DA ĐT đa phần là không tốt. Các tư vấn lập DA thường chỉ chú trọng đến tính khả thi về mặt kỹ thuật, còn các mặt khác phần lớn là làm sơ sài, đặc biệt là vấn đề phân tích tài chính và chứng minh về hiệu quả tinh tế, cũng như ảnh hưởng của DA đến môi trường. Các vấn đề này không những tư vấn làm sơ sài mà cơ quan duyệt cũng không quan tâm, đặc biệt là vấn đề hiệu quả kinh tế và phân tích tài chính. Có chủ đầu tư nói với cơ quan tư vấn rằng, đề nghị tính thế nào cho chỉ số nội hoàn lớn hơn 12% để chúng tôi phê duyệt. Có DA tính ra chỉ số IRR chỉ là 7% nhưng theo đề nghị của chủ đầu tư, tư vấn đã phải lấy những lợi nhuận đầu ra không thực tế để rồi tính ra chỉ số IRR lớn hơn 12% để chủ đầu tư phê duyệt. Đến khi thực hiện thì thiếu vốn đáp ứng, rồi vượt vốn DA đã duyệt phải điều chỉnh lại, thời gian vì thế phải kéo dài.
áp dụng công nghệ mới là một trong những yếu tố rút ngắn được thời gian thi công thì phần lớn trong DA ĐT không dám đề cập đến. Có nhiều lý do để tư vấn hạn chế trong vấn đề này như: phải chứng minh được tính khả thi của công nghệ ở Việt Nam, nếu xẩy ra rủi ro thì không cơ quan nào đứng ra để bảo vệ trước pháp luật, vì thế nên thời gian thi công theo công nghệ truyền thống tất nhiên phải kéo dài, chậm phát huy hiệu quả. Công trình thuỷ điện Sơn La tiến độ nhanh được là nhờ áp dụng được công nghệ thi công Bêtông đầm lăn nên đã phát huy hiệu quả sớm.
Vấn đề đấu thầu tư vấn, thẩm tra, thẩm định và trình duyệt hiện nay có những vấn đề bất hợp lý gây nên thời gian kéo dài mà chất lượng đồ án vẫn không đảm bảo. Tôi cứ nêu ra đây một ví dụ, một công trình có vốn đầu tư khoảng 600tỷ : thời gian đấu thầu tuyển chọn tư vấn mất 3 tháng, thời gian cho tư vấn lập hồ sơ chỉ là 3 tháng, thời gian thẩm tra kéo dài tới 5 tháng, thời gian thẩm định khoảng 4 tháng và chưa duyệt được vì sang thiết kế kỹ thuật cơ quan thẩm tra kiến nghị phải xem lại và điều chỉnh quy hoạch.
Tình trạng như trên hiện nay có thể là phổ biến đối với các chủ đầu tư. Thời gian cho tư vấn là quá ít so với các thời gian làm các việc khác. Điều này dẫn đến chát lượng hồ sơ DA không đảm bảo. Khi đấu thầu thì thời gian đã ghi trong hồ sơ mời thầu càng ngắn càng tốt, chủ đầu tư cứ tưởng vậy là đẩy nhanh được tiến độ , và tư vấn thì thậm chí còn bỏ ít thời gian hơn để được thắng thầu, và đương nhiên cũng đến thời gian đã ghi trong hồ sơ dự thầu là nộp hồ sơ còn chất lượng thế nào thì không cần biết. Qua khâu thẩm tra nếu tư vấn thẩm tra có tâm huyết thì sẽ phát hiện được những chỗ sai sót cần phải sửa, còn không thì cũng cho qua để đạt được yêu cầu của chủ đầu tư, và cho chuyển sang giai đoạn sau. Đến giai đoạn sau là giai đoạn cụ thể thấy rằng không thể không sửa được thì có khi lại bắt đầu từ đầu, gây chậm trễ còn dài hơn là giai đoạn làm ban đầu, vì đã một lần không chín thì chín lần sẽ không xong. Nhiều DA cứ thế mà kéo dài, có khi hàng năm trời mới giải quyết được. Tiền đã ghi cho DA không tiêu được và do đó lợi nhuận cũng không ra được, đó là một nguyên nhân dẫn đến lạm phát tăng. Có công trình sang giai đoạn thiết kế kỹ thuật rồi còn phải xét lại quy hoạch. Cứ tình trạng như hiện nay thì phải nói rằng tiền mất, tật mang là điều không tránh khỏi.
II. Giải pháp khắc phục.
Để khắc phục tình trạng chậm trễ và thiếu chất lượng của hồ sơ DA chúng tôi xin kiến nghị như sau:
- Cần lập lại trình tự XDCB như Nghị định 52/1999/NĐ - CP ngày 08-07-1999 của Chính phủ. Đây có thể nói là một mô hình tương đối tốt mà chũng ta đã thực hiện trong nhiều năm trước đây. Theo trình tự này thì khâu chuẩn bị là rất quan trọng trong mỗi giai đoạn. đặc biệt là giai đoạn lập DA ĐT được làm kỹ tính hết được nhũng tính khả thi và không khả thi của DA, để quyết định có đầu tư hay không. Tuy nhiên theo trình tự này, trước đây vẫn còn coi nhẹ tính hiệu quả của DA, thì bây giờ ta cần sửa lại đôi điều trong vấn đề này. Đây là vấn đề rất cấp thiết, vì hiện nay vấn đề xét DA có hiệu quả hay không để quyết định đầu tư vẫn chưa được mọi cơ quan có liên quan chú ý, nhất là các DA thuộc vốn ngân sách nhà nứơc.
Cách tiếp cận theo nghị định này là chính xác dần trong quá trình lập DA ĐT. Chỉ cần chi ít tiền nhưng chúng ta lại có được một hiệu quả tốt là ít bị rủi ro trong quá trình thực hiện DA, làm cho DA tiến hành thuận lợi và đạt được tiến độ như dự kiến và tất nhiên là phát huy hiệu quả kinh tế nhanh.
- Chi phí cho việc lập DA ĐT mà Viện Kinh tế Bộ Xây dựng đưa ra hiện nay là không phù hợp, cần phải tăng lên một cách hợp lý, có vậy chất lượng tư vấn mới bảo đảm, tránh được nhiều rủi ro khi thực hiện đầu tư gây nên tiến độ kéo dài.
- Các cấp quyết định đầu tư trước khi phê duyệt cần kiên quyết yêu cầu tư vấn phải chứng minh được các tính khả thi của DA bao gồm: các tính khả thi về kỹ thuật, kinh tế xã hội, nguồn tài chính, ảnh hưởng đến môi trường, cũng như khả thi về công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư.
- Nếu một trong những vấn đề trên không chứng minh được thì cần xem xét lại rồi mới quyết định đầu tư. Trừ những DA có tính chất tạo ổn định chính trị xã hội và môi trường.
|