TÊN ĐƯỜNG PHỐ VÀ SỐ NHÀ

NHỮNG BẤT CẬP CẦN ĐƯỢC GIẢI QUYẾT TẠI LUẬT ĐÔ THỊ

PGS.TS. Lưu Đức Hải

Phó viện trưởng Viện nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng,

Tổng hội Xây dựng Việt Nam

Vấn đề tên đường phố trong đô thị

Tại các đô thị của Việt Nam việc đặt tên đường phố được thực hiện theo Nghị định số số 91/2005/NĐ-CP của Chính phủ ngày 11/7/2005 về việc ban hành Quy chế đặt tên, đổi tên đường, phố và công trình công cộng, Thông tư số 36/2006/TT-BVHTT ngày 20/3/2006 về việc hướng dẫn thực hiện một số điều của Quy chế đặt tên, đổi tên đường, phố và công trình công cộng. Theo 2 văn bản này thì việc đặt tên đường phố được thực hiện theo nguyên tắc là lựa chọn một trong các tên sau: Tên địa danh nổi tiếng; Danh từ có ý nghĩa tiêu biểu về chính trị, văn hoá, xã hội; Tên di tích lịch sử - văn hoá; Tên phong trào cách mạng; Tên danh nhân. Cách đặt tên này nhằm góp phần giáo dục truyền thống lịch sử - văn hoá dân tộc, nâng cao tình yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc, tình hữu nghị đoàn kết quốc tế. Biển tên đường phố có kích thước 70x40 cm và được đặt ở ở đầu, ở cuối đường, phố và ở các điểm giao nhau với đường, phố khác. Trên biển ghi các thông tin sau: Từ “đường” hoặc từ “phố” ở dòng trên, từ tên đường hoặc tên phố ở dòng dưới và có cỡ chữ to hơn từ “đường” hoặc từ “phố”, đô thị nào có lô-gô thì thể hiện lô-gô mầu trắng lên góc cao bên trái biển.

Vấn đề số nhà trong đô thị

Việc đánh số nhà được quy định tại Quyết định số 05/2006/QĐ-BXD ngày 08/3/2006 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng về việc ban hành quy chế đánh số và gắn biển số nhà. Quy chế này đã góp phần giải quyết những vấn đề bất cập trong việc đánh số và quản lý số nhà.

Theo quy định này việc đánh số nhà mặt đường và nhà trong ngõ, trong ngách được sử dụng dãy số tự nhiên với thứ tự từ số nhỏ đến số lớn. Nhà bên trái lấy số lẻ, nhà bên phải lấy số chẵn. Chiều đánh số nhà được thực hiện theo hướng từ Bắc xuống Nam, từ Đông sang Tây, từ Đông Bắc sang Tây Nam, từ  Đông Nam sang Tây Bắc. Đối với ngõ chỉ có một đầu thông ra đường, phố thì lấy chiều đánh số được thực hiện từ nhà đầu ngõ sát với đường, phố đến nhà cuối ngõ...

Số của hộ chung cư gồm bốn chữ số: hai chữ số hàng chục và hàng đơn vị là số căn hộ; hai chữ số hàng nghìn và hàng trăm chỉ số tầng của căn hộ đó. Nếu chung cư có một cầu thang ở giữa, bố trí hành lang ở giữa, chiều đánh số căn hộ được thực hiện theo chiều quay kim đồng hồ, bắt đầu từ căn hộ đầu tiên phía bên trái của người bước lên tầng nhà đó...

Những bất cập trong việc tìm địa chỉ ở đô thị

Bất cập về văn bản pháp quy: Cùng là hai thông tin chính của một địa chỉ trong đô thị nhưng lại do hai cơ quan khác nhau phụ trách. Tên đường phố do Bộ Văn hóa thể thao và du lịch phụ trách, trong khi việc đánh số và gắn biển số nhà lại thuộc thẩm quyền của Bộ Xây dựng. Sự khác nhau về cấp văn bản quy định cũng là một bấp cập: Tên đường phố được quy định bởi Nghị định và Thông tư, còn số nhà được quy định bởi Quyết định.

Bất cập trong việc đặt tên đường phố: Theo quy định việc đặt tên theo yếu tố văn hóa như: tên địa danh, danh từ có ý nghĩa tiêu biểu, tên di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh, tên phong trào cách mạng, tên danh nhân… Tuy nhiên việc đặt tên đường như thế cũng gặp nhiều khó khăn, như: Quỹ tên danh nhân hạn chế, trình tự xét duyệt để lựa chọn tên đường phức tạp và nhiều tranh cãi, tính logic kém dẫn đến khó khăn cho người sử dụng. Ngoài ra tên một số đường phố xuất hiện ở hầu hết các đô thị ở nước ta. Trong khi đó ở một số quốc gia, tên đường phố ngang có thể đánh số 1, 2, 3... và tên đường phố dọc có thể đặt là A, B, C, D... Cách đặt này có nhiều ưu điểm và dễ tìm trong đô thị. Tại khu đô thị mới việc đặt tên đường cũng gặp nhiều khó khăn do thủ tục, trình tự đặt tên các tuyến đường còn chưa thống nhất, chưa có quy định cụ thể. Trong thời gian tới cần nghiên cứu việc sử dụng số kết hợp với địa danh, danh nhân để tăng quỹ tên đường và thuận tiện lựa chọn cũng như sử dụng.

Bất cập trong việc đánh số nhà: Quy chế đánh số và gắn biển số nhà đã góp phần giải quyết những vấn đề bất cập trong việc đánh số và quản lý số nhà, tuy nhiên đến nay việc tìm kiếm địa chỉ nhà vẫn là bài toán khó đối với nhiều người dân đô thị. Nguyên nhân đó các tuyến phố được xây dựng mới được mở rộng thêm, kéo dài ra hay thậm chí được nối thêm, được chia cắt thành từng đoạn, hay có thể được kết nối lại kèm theo sự thay đổi tên làm xáo trộn trật tự số nhà. Dẫn đến tại các đô thị của Việt Nam thường xuyên xuất hiện tình trạng loạn số nhà, đặc biệt là ở các tuyến phố mới gây khó khăn cho người dân đô thị khi đi tìm địa chỉ nhà.Tại các khu đô thị mới, hiện đại việc đánh số nhà cũng còn nhiều bất cập. Cùng trong một khu đô thị mới nhưng những công trình cao tầng được đặt tên theo các cách khác nhau và thường được lấy tên trong đồ án quy hoạch đặt tên cho công trình. Hiện nay các quy định của Việt Nam mới chỉ quy định về việc đánh số các căn hộ của các tòa nhà cao tầng nhưng chưa quy định rõ việc đặt tên các tòa nhà chung cư.

Bất cập trong việc tìm địa chỉ trong đô thị: Với việc đặt tên đường phố và đánh số nhà không có mối liên hệ với nhau như hiện nay gây rất nhiều khó khăn cho việc tìm địa chỉ trong đô thị. Cụ thể là khi đứng trước biển số nhà của một công trình giữa phố thì không thể biết được công trình đó đang ở phố nào và khi đứng trước biển tên đường phố sẽ không biết được đoạn đường hay phố đó có những số nhà nào.Việc khó tìm thấy địa chỉ trong đô thị sẽ làm giảm đi sự văn minh của đô thị, làm tăng sự tốn kém chi phí đi lại và làm hao tổn, lãng phí thời gian của người dân do địa chỉ không rõ ràng, khó tìm. Những tồn tại ấy nếu không được quan tâm giải quyết sẽ diễn ra hàng ngày và mãi mãi theo tuổi thọ của đô thị.

Kinh nghiệm của nước ngoài

Ở các đô thị Việt Nam thông tin về tên đường phố và biển số nhà thường không có mối liên hệ gì với nhau (hình a).

Ở Hàn Quốc biển tên đường phố có chỉ dẫn về số nhà theo hai hướng. Tuy nhiên chưa cho biết được thông tin về các số nhà ở trong đoạn phố tiếp theo. Còn biển số nhà có ghi kèm theo tên đường phố và sử dụng đồng thời tên tiếng Anh và tiếng Hàn, về điểm này các đô thị Việt Nam có thể học tập được (Hình b).

a

b

c

Hình ảnh tên đường phố và số nhà của: a)Việt Nam, b) Hàn Quốc và c) Hồng Kông