VỀ CHỦ ĐỀ
DIỄN ĐÀN KINH TẾ TÀI CHÍNH VIỆT-PHÁP KHÓA 9
Tháng 11 năm 2011
TS. Phạm Sỹ Liêm
Viện trưởng Viện nghiên cứu đô thị và
phát triển hạ tầng (IUSID)
Tôi hoan nghênh việc ADETEF chọn chủ đề cho Diễn đàn kinh tế Việt-Pháp khóa 9 là vấn đề phát triển vùng ven đô hai thành phố lớn nhất Việt Nam. Đó là vấn đề phức tạp mà Chính phủ và chính quyền hai thành phố này đang gặp nhiều lúng túng trong việc giải quyết. Các thách thức không chỉ đối với sự phát triển ngoại thành trong địa giới của hai thành phố mà còn cho cả vùng đại thị (metropolitan areas) đang hình thành và ngày càng mở rộng. Tuy vậy, chủ đề vùng đại thị nên dành lại thảo luận vào dịp khác.
A.Việc gìn giữ phát huy vùng ven đô
1/ Làng nghề đúng là vấn đề cần được quan tâm vì hiện nay chính quyền cũng đang tìm giải pháp xử lý vấn đề môi trường sinh thái tại các nơi này. Tỉnh Bắc Ninh đã lập ra một khu công nghiệp nhỏ để chuyển sản xuất của làng nghề ra đó nhưng không thành công vị nhiều lẽ. Có thể tham khảo mô hình công nghiệp hương trấn của Trung quốc, nhưng điều mấu chốt là phải có tổ chức NGO (hiện đã có Hội các làng nghề) đóng vai trò tổ chức và Chính quyền địa phương tạo điều kiện thực sự, không chỉ về đất đai mà cả về tài chính.
2/ Thách thức lớn nhất của việc gìn giữ phát huy vùng ven đô là sự chênh lệch thu nhập quá lớn giữa các hộ dân đô thị và hộ dân nông nghiệp ven đô. Nếu thu nhập của hộ dân nông nghiệp được nâng cao cộng với chính sách đất đai hiệu quả thì có thể giảm được dòng người ven đô đổ vào nội thành kiếm sống và hạn chế sự gậm nhấm của thị trường bất động sản vào đất đai nông nghiệp ven đô.
3/ Nông nghiệp đô thị hiện đang hình thành tại một số đô thị các nước có thể là phương thức hiệu quả để phát triển bền vững vùng ven đô các đô thị lớn của Việt Nam. Đó là nông nghiệp không chỉ cung cấp thực phẩm tươi sống như rau quả, thịt cá cho nội thành mà cả hoa, cây cảnh, cá cảnh, chim thú nuôi cho người dân nội thành. Thực phẩm đã được các trang trại sơ chế nên giảm được lượng rác hữu cơ do đô thị thải ra. Nông nghiệp đô thị là nông nghiệp hữu cơ, tái chế rác hữu cơ thành phân bón vi sinh, tái chế nước thải để tưới, tận dụng biogas để làm chất đốt và chạy máy, sử dụng công nghệ cao và cần ít đất, dùng nhà kính nên ít chịu ảnh hưởng thời tiết. Các trang trại trực tiếp vận chuyển sản phẩm của mình vào nội thành giao cho các siêu thị và những người bán lẻ hoặc bán tại các cửa hàng của mình. Như vậy các khâu sản xuất, vận chuyển và phân phối sử dụng được nhiều lao động vốn bị dư thừa sau khi đất nông nghiệp bị thu hẹp. Một số lao động còn nhận công việc chăm sóc công viên, vườn hoa nội thành thông qua các hợp đồng quan hệ đối tác công-tư, nhận chăm sóc và cho thuê cây cảnh và cây hoa cho tư nhân.
Các trang trại còn đón khách du lịch đến thăm vườn lan, vườn bướm, vườn chim…, đón học sinh đến tìm hiểu về thiên nhiên, đón người dân đô thị đến nghỉ cuối tuần, câu cá, thưởng thức đặc sản như ếch, lươn, ba ba…
Ngoài tiền bồi thường đất đai là nguồn kinh phí quan trọng, còn có nguồn vốn của các nhà kinh doanh và của cộng đồng để phát triển nông nghiệp đô thị .
Chính quyền địa phương, hội nông dân, hội cựu chiến binh đóng vai trò chủ chốt phát triển nông nghiệp đô thị.
B. Vấn đề thu hồi và bồi thường đất.
Để có đất phát triển đô thị theo quy hoạch, cần thực hiện chính sách dự trữ đất (land banking). Các ưu điểm của chế độ dự trữ đất là:
- Việc bồi thường đất, tái định cư dân, giải quyết việc làm và tổ chức nông nghiệp đô thị theo một kế hoạch chủ động, thống nhất và công bằng;
- Chuẩn bị sẵn khu vực đất sạch (clear site) đã có công trình hạ tầng để cung ứng nên các dự án có thể khởi công kịp thời;
- Cung ứng đất đai với giá khác nhau tùy theo dự án phát triển, chẳng hạn giá rẻ cho nhà ở xã hội, giá cao hơn cho dự án có lợi nhuận cao…
- Đô thị có nguồn tài chính dồi dào từ cung ứng đất để phát triển đô thị.
C. Về quy hoạch đô thị
Các thách thức trong quy hoạch đô thị Việt Nam là: Tư duy quy hoạch dừng lại ở mức thập kỷ 80 Thế kỷ trước; quá trình soạn thảo quy hoạch hoàn toàn giao phó cho chuyên gia; không có chương trình hành động để thực hiện quy hoạch; quy hoạch thường xuyên bị điều chỉnh theo nhiệm kỳ của chính quyền.
Để lồng ghép các lĩnh vực vào một quy hoạch, ở cấp quốc gia và cấp tỉnh nên có Viện Quy hoạch lãnh thổ với chức năng cấp kinh phí cho mọi quy hoạch lĩnh vực rồi tổng hợp chúng lại thành quy hoạch đồng bộ lãnh thổ cấp quốc gia, cấp vùng và cấp đô thị.
Chính phủ và chính quyền địa phương phải “xóa bỏ” tình trạng đô thị hóa tự phát dọc các tuyến đường bộ, đặc biệt là tại ngoại thành, gom dân vào các thị trấn, đô thị vệ tinh.
D. Về thu hút vốn cho nguồn tài chính công
Chính sách dự trữ đất đô thị, và nói rộng ra là hoạt động tiếp thị đô thị (urban marketing), là lời giải tốt cho vấn đề này.
Ngày 1 tháng 2 năm 2011.
|