KẾT QUẢ CỦA ĐẠI HỘI HAY TẠI ĐẠI HỘI?
Tô Văn Trường
Khi tôi bắt đầu ngồi gõ bàn phím viết bài này thì chưa biết kết quả cụ thể tại Đại hội Đảng khóa XI (chỉ được thông báo không chính thức qua con đường riêng) nhưng cảm nhận của người viết là kết quả “của” đại hội mới quan trọng hơn kết quả “tại” đại hội! Trong chính trị học, kinh tế học, xã hội học, có một nhận thức đúng đắn là : “Gíá trị thực của một nghị quyết hay của một đạo luật quan trọng vừa đúng bằng , không hơn không kém, giá trị của sự thực hiện nghị quyết ấy, đạo luật ấy”.
Trước hết, thử nhìn các quốc gia trên thế giới mỗi khi có sự kiện trọng đại sau bầu cử tuyển chọn lãnh đạo đất nước người ta nghĩ gì, nói gì về những người được ủy quyền thay mặt dân chúng? Bất cứ sau cuộc bầu cử nào, người được giao quyền có một cơ hội gửi một thông điệp mới đến dân chúng, và đây là lúc người dân sẵn sàng gạt bỏ những gì không đẹp, không hay đã xảy ra trong nhiệm kỳ cũ để lắng nghe. Sau đó là họ sẽ theo dõi, xem xét hành động có đi cùng lời nói không. Thời gian này, thường chỉ kéo dài 4-5 tháng. Nhìn vào các khuôn mặt mới được tuyển chọn, dựa trên các thành tích và việc làm của họ để kỳ vọng hay thất vọng nhưng dù thế nào, người dân vẫn muốn sẵn sàng lắng nghe vì nhận thức và hành động là cả quá trình.
Những người đứng đầu một quốc gia nào đó mà được dư luận thế giới đánh giá là giỏi và được nhân dân nước họ tín nhiệm là những người thực sự đưa ra được những đường lối chính sách đúng đắn, hiệu quả và chính nhờ những đường lối chính sách này mà đất nước họ đạt được những bước tiến quan trọng trong kinh tế cũng như xã hội, thậm chí dẫn đến những bước ngoặt lớn trong lịch sử đất nước như Hồ Chí Minh trước đây, đồng thời khẳng định được vai trò, vị trí của đất nước họ trong cộng đồng thế giới. Hiệu quả của những đường lối chính sách này thường được đo bằng kết quả cụ thể qua các chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội và cách giải quyết những vấn đề khó khăn trọng điểm của đất nước hoặc những mâu thuẫn lớn trên chính trường quốc tế. Phương hướng điều hành nhà nước của những người lãnh đạo thường có định hướng rõ nét ngay từ khi họ đi vận động bầu cử một cách công khai, minh bạch và chính định hướng này luôn là kim chỉ nam trong suốt nhiệm kỳ của họ.
Nhìn lại kết quả Đại hội Đảng XI, chắc chắn có nhiều ý kiến khác nhau tùy theo nhận thức, chỗ đứng, góc nhìn của mỗi người. Người Hà Nội vốn kiệm lời và thận trọng trong phát ngôn, nhưng không ít người nghĩ suy trong cái rét tê cứng chân tay, dưới trời mưa buốt thấu xương mà lại phải đứng giữa “rừng xe máy và ô tô” đồng loạt nổ máy, chờ ngắm nhìn ưu tiên cho những đoàn xe của các đại biểu dự Đại hội đi qua, mong muốn kết quả của Đại hội phản ánh được ý chí và nguyện vọng của nhân dân. Một người bạn đồng nghiệp, giáo sư dạy học ở Pháp đã lâu năm, tâm sự mặc dù sống xa quê hương nhưng vẫn cảm thấy có nhiều tình cảm gắn bó với đất nước. Mỗi lần về Việt Nam, có những tình cảm lẫn lộn, phần thì vẫn háo hức được trở lại mảnh đất nơi mình đã sinh ra và sống thời thơ ấu nhưng phần thì rất buồn và xót xa cho mảnh đất thân yêu này bởi vì đất nước và con người Việt Nam có thể xứng đáng với một tầm vóc lớn hơn bây giờ.
Qua trao đổi ý kiến với một số vị trưởng thượng, lão thành cách mạng, chúng tôi có nhận xét về Đại hội Đảng XI là toàn bộ cách chuẩn bị và tiến hành Đại hội nhìn chung là vẫn còn theo cách làm cũ. Trong 76 bản tham luận được chuẩn bị gửi Ban tổ chức, có 24 bản được phê duyệt đọc tại đại hội viết sẵn theo một giọng điệu khá giống nhau, phần lớn nhất trí cao với dự thảo văn kiện vv…Tuy nhiên, có 3 bản tham luận thể hiện “ý dân, lòng dân” gây ấn tượng mạnh với người nghe là của các đại biểu Võ Hồng Phúc, Đỗ Hoài Nam và Vũ Tiến Chiến. Một số bước tiến bộ thể hiện trong việc quyết định của Ban chấp hành Trung ương khoá X khác đề nghị của Bộ Chính trị khoá X, và quyết định của Đại hội XI khác đề nghị của Ban chấp hành Trung ương khoá X theo chiều hướng tốt hơn, dân chủ hơn. Cụ thể trong một vài cải tiến về thủ tục, như việc đề cử thêm nhiều người ngoài danh sách Trung ương X giới thiệu và lập một danh sách duy nhất theo vần a,b,c để bầu. Số bước tiến này chủ yếu là do ý kiến của đảng viên, trong đó có nhiều đảng viên lão thành, và của nhân dân. Đại hội Đảng XI không những chỉ bàn về vai trò lãnh đạo của Đảng mà còn làm rõ hơn vai trò, vị trí của nhà nước pháp quyền.
Một trong những vấn đề gay cấn, được nhiều người dân quan tâm nhất chính là lựa chọn một trong hai phương án về đặc trưng kinh tế của xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng. Mặc dù Hội nghị Trung ương 14 đã biểu quyết với 55,6% ý kiến nhất trí như dự thảo : “Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu” nhưng nhờ có kiến nghị mang tính “chiến đấu” của đại biểu Võ Hồng Phúc, đại hội XI đã sáng suốt bỏ phiếu phương án hai với 65,04% tán thành là “Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp”. Quan điểm của phương án này phải mất biết bao thời gian, công sức tranh luận, thực chất là trở lại quan điểm như tinh thấn của văn kiện của Đại hội X, có bổ sung thêm từ “tiến bộ” trước từ “phù hợp”. Về việc Nhà nước thống nhất quản lý đối với quân đội và công an và sự nghiệp quốc phòng quốc phòng, an ninh theo quy định của Hiến pháp và Pháp luật, có 1103 phiếu đồng
ý, chiếm 80,16%. Phương án 2, giữ như điều lệ hiện hành, có 261 phiếu đồng ý,
chỉ chiếm có 18,9%.
Trong thời gian vừa qua, nhiều góp ý thẳng thắn, tâm huyết, trí tuệ, xây dựng của các tầng lớp nhân dân cho thấy việc chuẩn bị các Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XI vẫn còn nhiều “lỗ hổng” so với yêu cầu phát triển của thời đại bởi vì sau 5 năm là quãng thời gian mà thế giới và khu vực đã đi xa hơn chúng ta rất nhiều cả về lý luận và thực tiễn.
Trong khoa học kỹ thuật khi tính toán xây dựng công trình lớn như hệ thống đê, cống hay bài toán quy hoạch, các nhà khoa học thường sử dụng mô hình thủy lực, thủy văn với các điều kiện biên và điều kiện ban đầu để mô phỏng và kiểm nghiệm trên các tài liệu thực đo về địa hình, mực nước, lưu lượng. Kết quả tính toán của các mô hình phụ thuộc vào chất lượng của “phần mềm” tính toán, khả năng, kinh nghiệm của chuyên gia, phương tiện tính toán và cơ sở dữ liệu cho nên thường tiếp cận được 70-75 % so với thực tế cũng là sự thành công đáng kể. Trong khoa học xã hội cũng thế vì có qui luật: “All Models Are Wrong- Mọi mô hình đều sai” và ngay cả mô hình của Mác cũng không thoát khỏi quy luật này. Vì vậy, những người khôn ngoan, có trí tuệ không bao giờ giáo điều, cứng nhắc mà cần phải biết tận dụng cái đúng của tất cả mô hình (học thuyết) làm nền tảng cho tư tưởng chủ đạo cho mục tiêu “vì sự nghiệp dân giàu nước mạnh xã hội dân chủ, công bằng văn minh”. Dân chủ ở đây, chúng ta không nói về mặt thể chế mà chỉ bàn về vấn đề xây dựng dân chủ trong xã hội, xây dựng dân chủ trong chính nội bộ Đảng. Dân làm chủ bằng cách gì và làm chủ như thế nào (tạm gọi nôm na là “cơ chế” để đảm bảo cho người dân thực hiện và phát huy tinh thần dân chủ) thì không ai biết, hoàn toàn mù mờ. Vì vậy, xây dựng dân chủ hay xây dựng “cơ chế để phát huy và bảo vệ tinh thần dân chủ” cũng giống như là xây dựng “con đường đi” hướng tới “mục tiêu dân chủ” là rất quan trọng. Dù có vẽ ra bao nhiêu viễn cảnh hay đẹp thì chúng ta cũng sẽ không bao giờ đạt tới được nếu không xây dựng được cơ sở lý luận, tính khả thi của con đường và lộ trình mà mình phải đi. Như Tổng Bí thư mới đắc cử Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định trong phiên họp báo đầu tiên, quy định chất vấn trong Đảng – một hình thức đảm bảo dân chủ đã có từ Đại hội X nhưng vấn đề là tới đây xây dựng quy chế như thế nào để tạo điều kiện cho mọi người cùng sinh hoạt một cách dân chủ. Hy vọng với kinh nghiệm điều hành khóa Quốc hội XII được xem là thành công nhất từ trước tới nay trong khẩu phản biện, quan sát, tân Tổng Bí thư sẽ xây dựng được một lộ trình, cơ chế phù hợp để chất vấn trong Đảng phát huy được hiệu quả thực chất, dân chủ thực chất như ông đã nói.
Trong bản kiểm điểm của Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương, chúng tôi rất tâm đắc về việc cần cầu thị, biết tiếp thu, tôn trọng và lắng nghe ý kiến của dân (đặc biệt là trí thức), thì mới hy vọng có đổi mới và đột phá cho sự phát triển của dân tộc trong một thế giới đầy sự bất biến, khó lường như hiện nay. Người dân cần được góp tiếng nói cá nhân của mình trong các vấn đề lớn của tổ quốc như bảo toàn lãnh thổ, phát triển kinh tế bền vững, chính sách xã hội vĩ mô, tự do tôn giáo, vv… Nếu thực hiện có hiệu quả phương pháp đối thoại cởi mở để đi đến những điểm chung trong hành động giữa Đảng, Nhà nước và người dân, với mục đính cao nhất là lợi ích cho Tổ quốc, cho dân tộc, Đảng hoàn toàn có thể tiếp tục là lực lượng lãnh đạo Việt Nam mà nhân dân mong đợi.
Tại Đại hội Đảng XI, khi kết thúc, đã có một loạt nghị quyết về đường lối, chủ trương từ trung hạn 5 năm, đến dài hơn là 10 năm, và đến dài hơn nữa là Cương lĩnh cho nhiều thập kỷ, và có ban lãnh đạo mới của Đảng. Trong việc đưa kết quả tại Đại hội thành hiện thực đời sống, có một khâu rất quan trọng, đó là thể chế hoá đường lối, chủ trương của Đảng thành pháp luật của Nhà nước và pháp quy của Chính phủ. Thông lệ trước đây, chúng ta có cách làm rất sai lầm là coi Quốc hội và Chính phủ chỉ như công cụ của Đảng, chuyển một cách máy móc rập khuôn gần như nguyên văn nội dung quyết định của Đảng thành văn bản pháp luật của Nhà nước, với một số kỹ thuật biên soạn Luật. Theo nghị quyết của Đại hội XI, và một số điều trong điều Điều lệ Đảng về sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước đã có 2 vấn đề bổ sung quan trọng, nêu rõ quyền hạn và trách nhiệm của Quốc hội và Chính phủ. Đấy chính là nét đổi mới, minh bạch rõ ràng hơn về vai trò và vị trí của Nhà nước pháp quyền.
Đại hội Đảng đã trở thành một sinh hoạt chính trị thường xuyên của xã hội Việt Nam và gần gũi hơn với người dân. Có niềm vui khi Đại hội dân chủ hơn, đổi mới hơn, mạnh mẽ hơn nhưng cũng thấy buồn và chưa hài lòng khi tính chiến đấu, bản lãnh chính trị (dám nghĩ, dám nói, dám quyết, dám làm, dám chịu trách nhiệm) và năng lực của một số người trong đội ngũ lãnh đạo được sự ủy nhiệm của nhân vẫn chưa đáp ứng theo kịp yêu cầu phát triển của thời đại và hòa nhập toàn diện cả về kinh tế, chính trị với thế giới.
Người dân mong đợi rằng thông điệp “kiên định độc lập, tự chủ, phát huy dân chủ” cùng chương trình hành động mà tân Tổng Bí thư đã nêu trong diễn văn ra mắt của mình sẽ được thực hiện đầy đủ trong suốt nhiệm kỳ. Với truyền thống yêu nước, đoàn kết, năng động, sáng tạo, chính nhân dân ta, dân tộc ta giữ vai trò giám sát thực hiện, góp phần cụ thể hóa, bổ sung, phát triển nghị quyết của Đại hội Đảng mà cuộc sống và ý dân, lòng dân cho thấy là cần thiết phải điều chỉnh và thay đổi.
|