Chính sách tài chính tiền tệ đối với lĩnh vực đầu tư xây dựng
KS. Trần Ngọc Hùng
Chủ tịch Tổng Hội Xây dựngVN
Tham luận tại Hội thảo
“Chính sách tài chính tiền tệ đối với nền kinh tế Việt Nam sau thời kỳ suy giảm”.
Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu đã có ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế của các nước trong đó có Việt Nam. Do tính chất nghiêm trọng và phức tạp của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế nên nó đã tác động đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực trong đó có lĩnh vực đầu tư xây dựng là lĩnh vực chiếm tỷ trọng rất lớn chiếm trên 30% GDP của Việt Nam. Vì vậy cần đánh giá một cách đầy đủ tác động của nó, những thành quả của các giải pháp kích cầu của Chính phủ thời gian qua cũng như những khó khăn, thách thức thời gian tới để có những kiến nghị giải pháp về tài chính, tiền tệ và các chính sách khác nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cho năm 2009 – 2010 và những năm tiếp theo.
Những vấn đề chung của nền kinh tế các tham luận của các đại biểu đã đề cập, với góc độ của tổ chức xã hội nghề nghiệp tôi chỉ xin được đề cập đến “chính sách tài chính, tiền tệ đối với lĩnh vực đầu tư xây dựng”.
I. Đánh giá ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu đối với đầu tư xây dựng ở Việt Nam.
1. Về vốn đầu tư xây dựng: Được hình thành từ các nguồn vốn
- Vốn nhà nước;
- Vốn doanh nghiệp (trong nước);
- Vốn của dân;
- Vốn của nhà đầu tư nước ngoài;
1.1. Nguồn vốn nhà nước: Để đáp ứng yêu cầu tốc độ phát triển của đất nước trong điều kiện hạ tầng cơ sở của Việt Nam đang còn yếu kém để chuẩn bị cho những năm sắp tới phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế chắc rằng Chính phủ sẽ trình Quốc hội để duy trì và tăng vốn đầu tư với khả năng cao nhất cho xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật.
Một lĩnh vực khác rất quan trọng liên quan đến nhiều người dân đó là chỗ ở của nhiều cán bộ, công chức, công nhân, sinh viên, người dân đang ở trong những điều kiện rất kém do vậy Nhà nước cũng cần dành một khoản đầu tư ... để xây dựng Nhà ở xã hội (dưới mọi hình thức thuê, thuê mua, bán trả góp, bán).
1.2. Vốn đầu tư của các doanh nghiệp: Trong bối cảnh thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước bị giảm do khủng hoảng. Nên việc triển khai các dự án xây dựng mới sẽ bị ảnh hưởng vì vậy nguồn vốn đầu tư xây dựng của doanh nghiệp sẽ khó có hy vọng tăng, thậm chí giảm sút.
1.3. Vốn đầu tư của dân: Trong điều kiện thị trường tiêu thụ khó khăn. Vì vậy khó có thể tăng thậm chí có thể giảm sút. Riêng nhà ở do dân tự xây dựng có thể không giảm do yêu cầu bức xúc về nhà ở và giá vật liệu đang giảm.
1.4. Vốn đầu tư nước ngoài: Vốn đầu tư mới chắc chắn sẽ giảm sút, việc giải ngân và triển khai các dự án đầu tư đã được cấp giấy phép sẽ gặp nhiều khó khăn điều đó sẽ dẫn đến vốn đầu tư xây dựng từ nguồn vốn nước ngoài sẽ giảm mạnh.
2. Đối với ngành sản xuất vật liệu xây dựng: Sẽ ảnh hưởng khá nghiêm trọng đặc biệt đối với các vật liệu xây dựng đã đang đầu tư có sản lượng cao cung vượt cầu như: xi măng, gạch lát, kính, thép ...
3. Cạnh tranh trên thị trường trong nước và Quốc tế gay gắt khốc liệt hơn: Trong bối cảnh của khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế tình trạng dư thừa vật liệu, thất nghiệp gia tăng sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động xây dựng Việt Nam.
- Đối với vật liệu: Xuất, nhập khẩu đều cạnh tranh gay gắt đối với thị trường nước ngoài (ảnh hưởng tới vật liệu xuất khẩu ), đối với thị trường trong nước (ảnh hưởng bởi vật liệu nhập khẩu cạnh tranh với vật liệu sản xuất trong nước).
- Đối với công trình đấu thầu quốc tế các dự án trong và ngoài nước: các nhà thầu Việt Nam sẽ gặp khó khăn thách thức với các nhà thầu ở nước ngoài (như ở Lào, Cam phu chia ...) mà còn bị thua ngay ở thị trường trong nước (kể cả công trình dự án tổng thầu EPC, các nhà thầu nước ngoài đã thắng cả việc cung cấp thiết bị, trực tiếp đưa cán bộ quản lý công nhân tham gia tổng thầu xây lắp, tư vấn, quản lý dự án).
II. Hiệu quả giải pháp nhằm hạn chế tác động xấu của khủng hoảng tài chính – suy thoái kinh tế và duy trì phát triển kinh tế
Trước những nguy cơ các tác động xấu của khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế. Chính phủ đã đề ra nhiều giải pháp chống suy giảm kinh tế thông qua các chính sách trong đó có chính sách tài chính, tiền tệ (Tại Hội thảo này nhiều bản tham luận đã đánh giá kết quả triển khai các biện pháp chống suy giảm kinh tế). Có thế đánh giá chung là các chính sách kinh tế vĩ mô đã phát huy và có những tác dụng tích cực đặc biệt là trong lĩnh vực kích cầu đầu tư (tài chính) và chính sách hỗ trợ lãi suất (tiền tệ).
1.Về kích cầu đầu tư: Chính phủ đã có những chính sách nhằm duy trì tăng vốn đầu tư xây dựng.
+ Thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ đã quyết định bổ sung, tăng vốn đầu tư cho hai lĩnh vực chủ yếu là hạ tầng cơ sở và nhà ở xã hội. Đặc biệt trong điều kiện hạ tầng cơ sở kinh tế nước ta còn rất yếu kém cần tập trung xây dựng để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế của đất nước, nhà ở của dân đang là những yêu cầu hết sức cấp bách.
+ Thông qua các chính sách miễn giảm thuế, chính sách khuyến khích các nhà đầu tư xây dựng nhà ở xã hội đặc biệt là nhà ở cho công nhân khu công nghiệp và sinh viên (giao đất sạch, miễn thuế thu nhập, miễn tiền sử dụng đất, đầu tư hạ tầng ...), đồng thời rà soát sửa đổi xóa bỏ các rào cản thủ tục hành chính tạo điều kiện cho nhà đầu tư.
2. Chính sách tiền tệ: Thực hiện chính sách hỗ trợ lãi suất, điều hành tỷ lệ lãi suất cơ bản, chính sách đối với việc sử dụng ngoại tệ trong hoạt động xuất nhập khẩu.
Với những chính sách tài chính tiền tệ đối với đầu tư xây dựng như trên đã thực sự tạo điều kiện cho các chủ đầu tư, các nhà thầu tư vấn, các nhà thầu xây lắp trong hoạt động xây dựng nhanh chóng vượt qua thời khủng hoảng, có thể nói lĩnh vực xây dựng là một trong những lĩnh vực đã thoát khỏi đáy khủng hoảng rất sớm. Điều đặc biệt đáng lưu ý là đầu tư xây dựng toàn xã hội (nhà nước, doanh nghiệp trong và ngoài nước, tư nhân, nhà đầu tư, nước ngoài đầu tư ở Việt Nam). chiếm tỷ trọng rất lớn trên 30% GDP không những thế duy trì phát triển đầu tư xây dựng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều ngành liên quan như sản xuất vật liệu xây dựng, vận tải, các dịch vụ cung cấp điện, nước, phục vụ đời sống cho hàng triệu lao động, các hoạt động xuất nhập khẩu vật tư thiết bị ...).
III. Những thách thức và giải pháp chính sách tài chính tiền tệ đối với nền kinh tế Việt Nam sau thời kỳ suy giảm.
1. Thực trạng nền kinh tế nước ta trong bối cảnh hoà nhập kinh tế thế giới sau thời kỳ suy giảm
- Nền kinh tế nước ta nằm trong khu vực các nước đang phát triển tuy bị ảnh hưởng khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu nhưng mức độ ảnh hưởng thấp hơn khối các nước phát triển, chúng ta lại kịp thời đưa ra những chính sách đúng đắn trong đó chính sách tài chính – tiền tệ giữ vai trò rất quan trọng, đã tạo điều kiện hạn chế tác động của suy thoái kinh tế, duy trì tăng trưởng kinh tế. Vì vậy vẫn giữ được mức tăng trưởng dương (Tuy có thấp hơn các năm trước). Tuy nhiên thách thức ở phía trước còn rất lớn.
- Về phía trong nước: Tuy giữ vững được mức tăng trưởng dương nhưng vẫn còn có những lo ngại trong thời gian đó là:
+ Hiệu quả đầu tư nhất là vốn nhà nước chưa cao đặc biệt thể hiện ở chỉ số ICOR ngày càng tăng do đầu tư xây dựng còn dàn trải, không đồng bộ, nhiều dự án đầu tư hiệu quả thấp thậm chí bị âm (Thể hiện trong báo cáo của đoàn giám sát UBTVQH về chính sách pháp luật trong đầu tư xây dựng đã trình bày trước Quốc hội kỳ họp cuối năm 2009). Nhiều công trình thi công thời gian kéo dài, không đồng bộ giữa cầu và đường, giữa khu công nghiệp và hạ tầng phục vụ, nhiều công trình đầu tư không hiệu quả (không đủ nguyên liệu, nhiều chợ không có người họp, nhà không có người ở) nhiều dự án quy hoạch treo, không phù hợp với quy hoạch phải đình chỉ, thu hồi … Nếu những tồn tại này không nhanh chóng khắc phục thì hậu quả sau này sẽ rất lớn ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế và tốc độ tăng trưởng.
+ Các chính sách tài chính, tiền tệ (huy động trái phiếu Chính phủ để tăng vốn đầu tư xây dựng, hỗ trợ lãi suất) đã phát huy hiệu quả đối với sản xuất kinh doanh nói chung và trong lĩnh vực xây dựng nói riêng như các báo cáo tham luận đã đề cập. Nhưng cần có cuộc tổng kiểm tra rà soát là các nguồn vốn này có được sử dụng đúng mục đích hay không? (Có một số ý kiến cho rằng có trường hợp lợi dụng mức lãi vay ưu đãi này). Đặc biệt là hiệu quả của một khoản tiền rất lớn bù lãi xuất này sẽ nằm ở đâu? được bao nhiêu % cho trực tiếp sản xuất bao nhiêu % nằm lại ở khâu “trung gian” (Ngân hàng, môi giới, chứng khoán, dịch vụ khác. Đề nghị NHNN với chức năng quản lý nhà nước cần làm rõ). Nếu không phân tích đánh giá một cách đầy đủ. Chúng ta sẽ không có cơ sở vững chắc để khẳng định hiệu quả trong thời gian tới.
+ Đối với lĩnh vực đầu tư xây dựng vẫn đang còn nhiều khó khăn, ngoài nguồn vốn nhà nước chắc chắn sẽ giữ vững và tăng trưởng các nguồn vốn khác còn phụ thuộc nhiều yếu tố trong nước và quốc tế (những mảnh đất “vàng” , “Màu mỡ” cho đầu tư ít đi kèm theo các quy định mới nhằm bảo vệ môi trường, bảo vệ đất nông nghiệp, chống tập trung quá đông vào các thành phố lớn, thị trường quốc tế chưa thật phục hồi “suy thoái đang giảm, nhưng phục hồi kinh tế phía trước vần còn yếu kém” (Nhận định của IMF).
2. Đối với nền kinh tế thế giới: Do Chính phủ các nước đã có những biện pháp quyết liệt đặc biệt là các nước phát triển đã dành những khoản tiền cực lớn để khắc phục hậu quả của khủng hoảng (Theo IMF tổng số tiền đó là 11.900 tỷ USD trong đó các nước phát triển là 10.200 tỷ USD, các nước đang phát triển là 1.700 tỷ USD).
Vì vậy, đã có những dấu hiệu đáng lạc quan các nước Anh, Đức, Nhật lần đầu tiên đã có tăng trưởng Dương. Tuy nhiên nhiều chuyên gia vẫn cảnh bảo rằng con đường phục hồi còn nhiều khó khăn và sẽ không đồng đều ở các khu vực, tốc độ phục hồi còn rất chậm đặc biệt thách thức lớn nhất là tỷ lệ thất nghiệp vẫn đang tăng mạnh (Theo Tổ chức Lao động Quốc tế số người thất nghiệp, có thể tăng thêm 59 triệu người (năm 2009 so 2007 tăng 31%) điều đó dẫn đến sức tiêu thụ giảm ảnh hưởng trực tiếp đến động lực thúc đẩy sản xuất hàng hóa góp phần quyết định tăng trưởng kinh tế.
Trước tình hình đó ở mỗi nước có những chính sách khác nhau nhằm tiếp tục chống ảnh hưởng của cuộc suy giảm kinh tế duy trì và phát triển nhịp độ tăng trưởng kinh tế. Với góc độ hẹp liên quan đến lĩnh vực xây dựng xin được kiến nghị một số giải pháp về chính sách tài chính, tiền tệ cụ thể như sau:
1. Tìm mọi giải pháp đảm bảo tăng nguồn vốn cho đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở và nhà ở xã hội.
- Việc tăng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng là yêu cầu khách quan phục vụ cho sự phát triển kinh tế củaViệt Nam vì các cơ sở hạ tầng phục vụ cho phát triển kinh tế còn rất yếu kém (đường giao thông, cung cấp điện, nuớc, dịch vụ...)
- Việc tăng nguồn vốn cho Nhà ở xã hội là yêu cầu cấp bách trong điều kiện nhà ở của người dân Việt Nam đang còn ở mức rất thấp, thiếu tiện nghi tối thiểu. Đây là yêu cầu khách quan đầu tư cho tái sản xuất lao động (nhà ở khu công nhân và nhà ở cho người thu nhập thấp) và đầu tư cho lực lượng sản xuất tương lai (nhà ở cho sinh viên). Việc đảm bảo tăng nguồn vốn này có có ý nghĩa rất lớn cho các ngành đi theo nó như sản xuất vật liệu, vận chuyển hàng hóa, dịch vụ phục vụ ...
2. Có chính sách tài chính tiền tệ thích hợp nhằm khuyến khích các dự án đầu tư: Đặc biệt là các chính sách thuế, thuê tiền sử dụng đất nhằm khuyến khích các dự án BOT, xã hội hóa các công trình công ích (quản lý duy tu bảo dưỡng đường, xây dựng bệnh viện, trường học v.v...)
Riêng đối với việc xây dựng nhà ở Xã hội cần có những chính sách ưu tiên ngoài các chính sách miễn giảm thuế cần dành một khoản tiền bù lãi suất cao nhất cho các dự án nhà ở xã hội (Đối với các thành phần kinh tế khác không dùng Ngân sách Nhà nước). Đặc biệt nên nghiên cứu chuyển lương bù lãi suất cho các doanh nghiệp “cung nhà ở” sang cho người sử dụng nhà ở (cho bên cầu), người có yêu cầu thuê, thuê mua, mua trả góp được trực tiếp vay bù lãi suất điều đó trực tiếp kích cầu (Người tiêu thụ) như nhiều nước đã thực hiện.
3. Để các nguồn vốn nhà nước đầu tư, vốn vay lãi suất thấp do nhà nước bù lãi suất đi vào cuộc sống thực sự có hiệu quả cần thiết có cuộc Tổng rà soát hiệu quả các nguồn vốn đã thực hiện đồng thời cần đưa ra các quy định phù hợp mới nhằm tăng hiệu quả sử dụng nguồn vốn này đặc biệt có những quy định cụ thể, chi tiết liên quan đến chế độ trách nhiệm của các bên cấp, cho vay và bên thực hiện quản lý và bên nhận vay. Đối với các dự án lớn cần thiết phải có tư vấn phản biện giám định xã hội của đơn vị độc lập (tổ chức tư vấn độc lập, tổ chức xã hội nghề nghiệp có khả năng tư vấn phản biện).
Trên đây là một số ý kiến đóng góp liên quan đến chính sách tài chính, tiền tệ đối với nền kinh tế Việt Nam sau thời kỳ suy giảm liên quan đến lĩnh vực đầu tư xây dựng, một lĩnh vực chiếm tỷ trọng lớn của nền kinh tế.
|