Vị trí kênh đào.
Từ cuối thế kỷ XVIII Pháp đã có ý định tìm đường từ Địa Trung Hải qua Hồng Hải để sang phương Đông nên khi Napoleon Bonaparte chiếm đóng Ai cập, ông đã phái công trình sư đến thăm dò khả năng đào kênh qua eo biển Suez. Đến giữa thế kỷ XIX, công trình sư Ferdinand de Lesseps vốn là cựu Lãnh sự Pháp ở Ai cập rất nhiệt tình với kế hoạch đào kênh. Ông đã thuyết phục tổng thống Ai cập Xait ký một hợp đồng cho thuê đào và sử dụng kênh Suez. Hợp đồng ký kết ngày 23 tháng 10 năm 1854. Đến ngày 5 tháng 1 năm 1856, hai bên ký một hợp đồng bổ sung quy định: Pháp cung cấp kỹ thuật, Ai cập cung cấp không bồi hoàn những đất đai dùng để đào kênh và 4/5 nhân công lao động. Mức lương trả cho nhân công sẽ do công ty đào kênh quyết định. Sau khi đào xong, Pháp được quyền thuê 99 năm. Ai cập sẽ được hưởng 15% thu nhập hàng năm của con kênh.
Năm 1857, Lexev bất chấp sự phản đối của Anh và Thổ Nhĩ Kỳ đã thành lập công ty quốc tế vận chuyển biển kênh đào Suez, với số vốn 200 triệu franc, mở rộng cho bất cứ người nước nào muốn đầu tư. Do sự bài xích của Anh, nên rất ít nước hưởng ứng, cuối cùng người Pháp mua 207.111 cổ phần chiếm 44% còn lại 4% cổ phần thuộc về người Tây Ban Nha, Hà Lan, Tuynisie, Italia.
Sau khi chuẩn bị xong ngày 25 tháng 4 năm 1859 bắt đầu khởi công, eo biển Suez, vốn là đất cồn bãi, khí hậu khô nóng ít mưa, thiếu nước ngọt nghiêm trọng, điều kiện lao động cực nhọc, lại thêm dịch bệnh hoành hành khiến người Ai cập chết rất nhiều.
Ngày 17 tháng 11 năm 1869, kênh đào Suez đã hoàn thành. Trải qua 10 năm đào kênh, Ai cập phải huy động tới mấy chục vạn nhân công đào trên 720 triệu khối đất, hy sinh 120.000 người, hao phí 16.860.000 Bảng Anh. Sự tốn kém trên đã làm cho tài chính Ai Cập suy sụp.
Tàu chiến hạm đi qua kênh đào
Sau khi kênh Suez khai thông, việc quản lý con kênh nằm trong tay công ty, dưới sự khống chế của Pháp. Về sau, Anh lợi dụng tài chính Ai cập khó khăn đã mua lại 44% cổ phần với giá 4 triệu Bảng Anh. Năm 1882 nước Anh đem quân chiếm đóng Ai Cập khống chế luôn kênh đào.
Năm 1888, các cường quốc Châu Âu (không có Anh) họp ở Constantin ra công bố: Phải đảm bảo an toàn và tự do đi lại trên kênh.
Năm 1922 Anh rút quân ra khỏi Ai cập nhưng vẫn đóng quân ở kênh Suez. Năm 1936, lấy cớ bảo vệ kênh Suez, Anh buộc Ai Cập ký kết điều ước Đồng minh Anh – Ai Cập để Anh đóng quân tại đây 20 năm. Trong đại chiến thế giới thứ II, kênh Suez trở thành căn cứ quân sự của Anh ở Ai cập.
Năm 1956, quân Anh rút khỏi kênh đào Suez kết thúc 74 năm chiếm đóng Ai cập.
Nhưng quyền kinh doanh con kênh vẫn nằm trong tay công ty của người nước ngoài.
Ngày 26 tháng 7 năm 1956. Tổng thống Ai Cập Naxe tuyên bố quốc hữu hóa kênh đào Suez. Anh, Pháp muốn giành lại quyền khống chế con kênh nên đã lôi kéo Israel đem quân tấn công Ai cập vào ngày 29 tháng 10 năm 1956. Do sự can thiệp của Liên hợp quốc, chiến tranh buộc phải kết thúc. Theo quyết định của Đại hội đồng Liên hợp quốc ngày 7 tháng 11 năm 1956, Anh, Pháp, Israel buộc phải rút quân. Tàu thuyền các nước qua kênh đều phải nộp thuế theo quy định của chính phủ Ai cập.
Kênh suez xuyên qua eo biển Suez lãnh thổ Ai cập nối giữa địa trung Hải và Hồng Hải được đào vào giữa thế kỷ XIX. Đây là điểm giao thông trọng yếu nhất giữa Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
Kênh dài 162,5 km nếu kể cả đoạn mở ra Địa Trung Hải và Hồng Hải là 174 km. Năm 1869, mặt kênh rộng 58m, đáy kênh rộng 22m sâu 6m tàu bè qua lạimất 48 giờ. Qua nhiều lần tu sửa và nạo vét, đến nay mặt kênh rộng 135m, đáy rộng 50m và sâu 13 m, tàu thuyền đi qua chỉ mất 14 tiếng.
Kênh đào Suez dài gấp hai lần kênh đào Panama nhưng lại dễ thực hiện hơn nhiều vì đi qua một miền đất bằng phẳng, ngang với mặt nước biển nên không cần các cống điều tiết nước hoặc âu tàu.
|
Hành trình |
Km vòng qua châu phi |
Km qua kênh |
Giảm % |
|
London - Bombay |
17.400 |
10.100 |
42 |
|
Marseile- Bombay |
16.000 |
7.400 |
54 |
|
NewYork-Bombay |
19.000 |
13.000 |
31 |
|
Odessa-Bombay |
19.000 |
6.800 |
64 |
Vào 17 giờ ngày 22/9/2006, kênh đàu này lập kỷ lục mới: tàu chở hàng khổng lồ Emma Maersk của Đan Mạch, dài 398m, rộng 56,5m, chuyên chở 15.000 container các loại hàng hoá khác nhau, đã đi qua an toàn, với hơn 653.000 USD tiền lệ phí.
Năm 2007, dự kiến sẽ thu được 4 tỷ USD tiền lệ phí vận chuyển.
(Nguyễn Hoài Nam - www.vncold.vn- biên tập)
|