|
|
Đồng bằng sông Cửu Long:
nhiều nước mà thiếu nước |
Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) là một trong những vùng dồi dào nước thế giới, nhưng vấn đề lớn nhất của an ninh nguồn nước ở đồng bằng hiện nay nằm ở chất lượng nước mặt đã quá ô nhiễm. Nhiều công trình cống đập, đê ở đồng bằng đang cắt đứt sinh thái ĐBSCL, các dòng sông dần thôi chảy; sụt lún mặt đất…
Tổng dòng chảy trung bình/năm của sông Mekong là 475 tỉ m3, trong đó mưa tại chỗ ở ĐBSCL chiếm 11%, tức chiếm 52 tỉ m3.
Lượng nước ngọt đồng bằng có thể bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu (BĐKH) và thủy điện, kéo theo là xâm nhập mặn. Tuy nhiên, nguồn nước hiện nay ở đồng bằng nằm ở chất lượng nước mặt, dẫn tới sự khai thác nước ngầm quá mức, gây sụt giảm mực nước ngầm và sụt lún đất.
Thống kê đến nay, đồng bằng có hơn 1 triệu giếng khoan nước ngầm. Các kết quả nghiên cứu của nhiều tổ chức mới đây đều cho thấy, tình trạng này đã gây sụt giảm mực nước ngầm nghiêm trọng, trung bình khoảng 26 cm/năm (từ 9 – 78 cm/năm) trên toàn đồng bằng ; hơn 15 m ở vùng Cà Mau từ năm 1990.
Kéo theo đó là tình trạng sụt lún đất, trung bình toàn đồng bằng 1,6 cm/năm. Có những vùng mức độ sụt lún rất lớn, như ở Sóc Trăng, từ năm 1991 - 2015 đã sụt lún tổng 35 cm, riêng trong năm 2015 đã sụt lún 2,5 cm... Khuyến cáo của các nhà khoa học, nếu tốc độ khai thác nước ngầm như hiện nay tiếp diễn, tổng sụt lún đến năm 2050 (so với năm 1990) là 0,88 cm.
Chưa kể, thực tế mọi nguồn nước thải hiện nay ở ĐBSCL đều đổ ra kênh rạch, sông ngòi. Theo các cơ quan chuyên môn, mỗi năm có từ 2 - 3 triệu tấn phân bón, 100.000 tấn nông dược đổ ra sông ngòi…
Ảnh hưởng triều là một yếu tố sống còn của ĐBSCL. Lực sông và lực biển tranh chấp tạo ra sự cân bằng động, gồm 3 vùng: ngọt mặn, và vùng nước lợ ở giữa. Trong đó, vùng nước lợ rất giàu thủy sản, quan trọng về sinh thái. Sự tương tác với thủy triều làm sạch sông ngòi, sinh thái ĐBSCL.
Vì vậy, đặc điểm nước lớn, nước ròng, nước rong, nước kém, mùa nước nổi, mùa khô là cái nền tạo ra sinh thái, sinh kế, lối sống và văn hóa của ĐBSCL.
Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 120/NQ-CP về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với BĐKH. Trong đó, Nghị quyết nêu rõ, cần tránh can thiệp thô bạo vào thiên nhiên mà thuận thiên; giảm lúa vụ ba; chuyển từ tư duy tăng gia sản xuất sang tư duy kinh tế nông nghiệp; không xây thêm nhà máy nhiệt điện than (quy hoạch ĐBSCL sẽ có 14 nhà máy nhiệt điện than đến năm 2030).
Nếu thực hiện tốt Nghị quyết 120, ĐBSCL sẽ biến thách thức thành cơ hội, nước mặn không còn bị xem là kẻ thù. Vùng nước lợ không bị xóa sổ; tác động thủy triều không bị xóa sổ. Sông ngòi được chảy thông thoáng, sẽ có khả năng tự làm sạch. Nước sông được phục hồi, sử dụng được, giảm sử dụng nước ngầm, giảm sụt lún đất,…
Lê Quỳnh
(Người Đô Thị)
…
Mời download & xem file đính kèm.
|