NGỒI LẠI VỚI NHAU TRÊN TINH THẦN HỢP TÁC MÊ CÔNG
Tô Văn Trường
Biến đổi khí hậu đang là đề tài thời sự nóng bỏng mang tính toàn cầu. Tác động của biến đổi khí hậu dễ nhận thấy ở các lĩnh vực sức khoẻ con người, nông nghiệp-an ninh lương thực, đa dạng sinh học, năng lượng nhưng quan trọng hơn cả là đến tài nguyên nước. Trong khu vực Đông Nam Á, nguồn nước tự nhiên liên quan đến cuộc sống của nhiều quốc gia nhất chính là dòng sông Mê Công. Biến đổi khí hậu đã và đang tác động đến nguồn nước sông Mê Công, đặc biệt là hạn hán năm nay diễn ra khốc liệt trên diện rộng từ Trung Quốc đến các nước hạ lưu ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp, thủy sản, giao thông thủy và nguồn nước sinh hoạt của người dân. Tuy nhiên, vấn đề không chỉ dừng ở mức độ tác động của tự nhiên mà bức xức nhất, thấy rõ nhất chính là hậu quả do tác động của con người trong việc khai thác, sử dụng nguồn nước sông Mê Công, đặc biệt là ở các nước thượng lưu.
Từ khi Ủy hội sông Mê Công (MRC) gồm 4 nước thành viên Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam thành lập năm 1995, đã có nhiều có nhiều cuộc họp, nhiều diễn đàn thảo luận về sự hợp tác Mekong, đại diện cao nhất của các nước cũng chỉ đến cấp bộ trưởng, thứ trưởng. Trong nỗ lực hợp tác và thúc đẩy phát triển bền vững khu vực tiểu vùng sông Mekong, Hội nghị cấp cao Ủy hội sông Mekong (MRC) lần thứ nhất tổ chức tại Hua Hin (Thái Lan) ngày 5/4 có sự hiện diện của Thủ tướng 4 quốc gia hạ lưu vực sông Mê Công và các quan chức của đối tác chiến lược của Trung Quốc và Myanmar. Tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu rõ thực tế hợp tác 15 năm qua cho thấy Hiệp định Mekong là xu thế hợp tác của các dân tộc chung sống trong lưu vực và được sự ủng hộ tích cực của cộng đồng quốc tế. Là quốc gia ở cuối nguồn, Việt Nam thấy rõ những biến chuyển của sông Mekong do tác động của tự nhiên và con người. Cam kết thực hiện đầy đủ Hiệp định Mekong, Việt Nam sẽ phát huy “tinh thần hợp tác Mekong” nhằm chung sức xây dựng sông Mekong không chỉ là dòng sông kết nối các nền văn hoá, dòng sông của tình đoàn kết và hữu nghị mà còn là dòng sông của hợp tác, phát triển và hội nhập.
Hội nghị cấp cao MRC thông qua tuyên bố chung Hua Hin được xem là một dấu hiệu cho thấy các nước cả hạ lưu và thượng lưu đang hướng tới cùng chia sẻ trách nhiệm phát triển bền vững sông Mekong ở tầm quốc tế, mang lại lợi ích cho tất cả các nước trong lưu vực. Lần đầu tiên các nguyên thủ quốc gia ngồi lại với nhau để thảo luận cơ hội và thách thức trong thời gian tới, nhất trí tầm nhìn lưu vực sông Mekong, cam kết mạnh mẽ tiếp tục hợp tác và thúc đẩy việc sử dụng quản lý hợp lý tài nguyên nước và tài nguyên hạ lưu sông Mekong, xác định các lĩnh vực ưu tiên cụ thể cho kế hoạch hành động giai đoạn tới là tín hiệu rất đáng mừng.
Người dân trong lưu vực có quyền đòi hỏi Trung Quốc với vị thế, vai trò của mình là nước ở thượng nguồn sông Mekong phải có trách nhiệm đối với các nước hạ lưu theo thông lệ quốc tế như cung cấp thông tin, số liệu thủy văn, kế hoạch xây dựng, chế độ vận hành của các nhà máy thủy điện vv…Trung Quốc và Myanmar ra nhập MRC càng sớm ngày nào càng chứng tỏ thiện chí và trách nhiệm đầy đủ của mình đối với việc quản lý chung dòng sông Mekong. Ngay bản thân MRC cũng còn nhiều việc phải nghĩ, phải làm đòi hỏi không phải chỉ có thiện chí là đủ mà phải có nguồn lực, và các giải pháp cụ thể trước mắt cũng như lâu dài. Thực chất cơ chế hợp tác Mekong hiện nay vẫn còn rất khiêm tốn, hàng năm có 2 cuộc họp của ủy ban hỗn hợp (JC) cấp thứ trưởng, Tổng giám đốc, Vụ trưởng và 1 cuộc họp hội đồng cấp bộ trưởng. Tại các cuộc họp này nhằm rà soát, thúc đẩy các hoạt động của các dự án, nói chung còn triển khai chậm, chất lượng dự án ở mức trung bình. Để giải quyết việc “tranh luận” cứ 5 năm phải đổi địa điểm Ban thư ký Mekong, đến tháng 12/2010, MRC sẽ chia tách ra làm 2 bộ phận ở Vientiane và Phnompenh chỉ làm cho tổ chức này thêm lỏng lẻo cả về mặt hành chính lẫn con người. Việc ven sông hóa gắn liền với năng lực của cán bộ trong ban thư ký kể cả chuyên gia quốc tế vẫn còn là thách đố lớn! |
Đồng bằng sông Cửu Long nằm cuối nguồn sông Mekong, có vị thế là vựa lúa, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, xuất khẩu, có sản lượng thủy sản và cây ăn trái lớn nhất cả nước nhưng cuộc sống của người nông dân lại bấp bênh nhất do phụ thuộc vào thời tiết và nguồn nước sông Mê Công. Nông dân Nam bộ rất cần cù, năng động nhưng họ không đủ sức và lực để tự mình thích ứng với biến đổi khí hậu và tác động của con người trong việc khai thác sử dụng nguồn nước sông Mekong. Hy vọng với sự quan tâm của Nhà nước, sự hợp tác chặt chẽ giữa các nước trên tinh thần “hợp tác Mekong” góp phần hữu hiệu trong việc cải thiện cuộc sống của người dân trong toàn lưu vực. |
|