 |
|
Hiện trường dự án Bauxit Tây Nguyên | ĐỪNG ĂN VÀO VỐN
TS Tô Văn Trường
Có thể nói tài nguyên thiên nhiên đối với nước ta là nguồn vốn rất quý và rất lớn. Các cụ ta thời xưa thường nói: “buôn tàu, buộc bè không bằng ăn dè, hà tiện”. Cũng chính nhờ cách làm ăn tằn tiện, chắt chiu mà chúng ta mới được hưởng những cái mà cha ông để lại cho ngày nay. Tuy nhiên, rất tiếc là xem ra thế hệ con cháu nhiều người chưa hiểu hết điều đó, mà người ta lại thích chạy theo kiểu “bóc ngắn, cắn dài”. Đây là con đường kiếm tiền nhàn hạ nhất, nhanh nhất nhưng đó cũng là nguyên nhân gây nên những hậu quả không ai lường hết được.
Báo Thanh Niên trong những ngày qua có gần chục bài đăng tải về ”Tài nguyên quốc gia, khai thác hay tàn phá” rung lên hồi chuông báo động về sự cạn kiệt ngày một nhanh tài nguyên của đất nước như rừng, cát, đá, vàng, ti tan, nước ngầm, vùng ven biển vv…gây nên hậu quả về ô nhiễm môi trường ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người dân. Khai thác tài nguyên và ô nhiêm môi trường thường luôn song hành với nhau. Rõ ràng chúng ta đang ăn vào vốn mà nếu không nhanh chóng nhận thức ra sẽ đến lúc hết vốn thì phải ngửa tay đi vay thiên hạ cũng không xong!
Các yếu tố giúp cho tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào nguồn vốn đầu tư, khai thác tài nguyên thiên nhiên và năng suất tổng hợp. Cả ba yếu tố này đều có giới hạn của nó, giới hạn về khối lượng, giới hạn về quá trình tự nhiên và giới hạn về khoa học công nghệ. Bất kỳ một hoạt động phát triển nào của con người tác động vào tự nhiên cũng đều đưa đến hai mặt lợi và hại. Vấn đề đặt ra là làm sao cho cái lợi thu được là lớn nhất và cái hại là ít nhất trong phạm vi tiêu chuẩn cho phép.
Mục tiêu phát triển kinh tế lâu nay chủ yếu vẫn là tăng GDP. Với mặt bằng kinh tế thấp, cần cấp bách xóa đói, giảm nghèo nên tập trung vào khai thác tài nguyên, đặc biệt là khoáng sản cũng là điều dễ hiểu. Trong giai đoạn phát triển hiện nay, đòi hỏi phải rà soát, điều chỉnh lại mục tiêu phát triển vì đất nước nói chung, vì chất lượng cuộc sống của thế hệ hôm nay và cũng phải vì tương lai cho con cháu chúng ta. Bài học lớn nhất cho những người quản lý điều hành đất nước là khi xây dựng quy hoạch chiến lược phát triển quốc gia thì phát triển kinh tế phải đi đôi với bảo vệ môi trường. Muốn khai thác tài nguyên, đặc biệt là khoáng sản phải đánh giá môi trường chiến lược, các dự án phải nằm trong quy hoạch và đánh giá tác động môi trường (EIA) một cách bài bản và khoa học. Đối với các dự án phức tạp có tác động lớn đến cuộc sống của người dân thì phải coi trọng công tác phản biện khoa học và phản biện xã hội để đạt được sự đồng thuận cao.
Gần đây, những cơ quan có trách nhiệm cũng đã nhận thấy việc khai thác tài nguyên nếu chỉ xuất khẩu sản phẩm thô thì ta lời một, còn thiên hạ chỉ cần qua bước tinh chế sẽ lời năm, bảy lần. Một số loại khoáng sản như sắt, măng gan, thiếc, chì, kẽm vv… đã được cấm không cho xuất dưới dạng thô để tăng giá trị sản phẩm là rất đúng đắn. Tuy nhiên, do công nghệ tinh chế của ta còn lạc hậu nên nhiều hợp phần quý đi kèm như trong quặng đồng có nguyên tố đất hiếm, trong quặng chì kẽm ngoài bạc còn có nguyên tố hiếm như Cd, In không thu hồi được gây lãng phí và hiệu quả chưa cao như ý muốn. Rõ ràng là phải tiếp cận với công nghệ cao khi khai thác khoáng sản để tăng hiệu quả kinh tế, đồng thời giảm việc thải các chất độc hại ra môi trường. Xin lưu ý, trong các chất thải thì chất thải độc hại là đáng sợ nhất vì ta chưa rõ hết được tác động về lâu dài và tương tác giữa chúng với nhau. Nhà nước cần phải quy định cộng phí bảo vệ môi trường vào giá thành sản phẩm để có qũy tái lập, phục hồi hoàn thổ bề mặt sau khi khai thác và có chế tài cụ thể.
Nhìn xung quanh chúng ta như Nhật Bản, Singapore là các quốc gia rất nghèo về tài nguyên thiên nhiên nhưng GDP vào loại hàng đầu thế giới nhờ họ biết chắt chiu, tằn tiện, khai thác sử dụng tài nguyên một cách rất khôn ngoan, hiệu quả. Họ biết rõ nguồn tài nguyên quý nhất của quốc gia chính là tri thức , chỉ có con người có tri thức mới đảm bảo phát triển bền vững là bài học đáng để chúng ta suy nghĩ.
(www.vncold.vn )
|