Tọa đàm nhân kỷ niệm 20 năm Giải thưởng Loa Thành 6/12/2008
---------------------------------------------
ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÁP ỨNG NHU CẦU NGÀNH XÂY DỰNG
( Lời dẫn đề )
TS. Phạm Sỹ Liêm
Phó Chủ tịch Tổng Hội Xây dựng Việt Nam
 |
|
Hội thảo được tổ chức tại Đại học Xây dựng (Hà Nội) |
1. Mở đầu
Chủ đề buổi tọa đàm này đặt ra những vấn đề sau đây nên trao đổi thảo luận:
- Nhu cầu về nhân lực có trình độ đại học ngành xây dựng;
- Đào tạo để đáp ứng nhu cầu nhân lực đó;
- Chiêu sinh.
Cách tiếp cận vấn đề nên dựa vào cơ chế thị trường lao động, cụ thể là cơ chế giá cả, cơ chế cung cầu và cơ chế cạnh tranh.
Vì thời gian có hạn nên cuộc tọa đàm chỉ nêu lên những ý tưởng chính, nếu có hứng thú thì sau này sẽ tổ chức tọa đàm đi sâu vào từng vấn đề.
Dưới đây là một số gợi ý thảo luận.
2. Nhu cầu nhân lực có trình độ đại học ngành xây dựng
2.1. Nhu cầu nhân lực của ngành xây dựng
Trước hết cần nói rõ ngành xây dựng mà tọa đàm này đề cập đến là một ngành kinh tế tạo ra cơ sở vật chất cho xã hội, bao gồm xây dựng dân dụng và công nghiệp, giao thông, thủy lợi, chứ không phải là ngành chuyên môn.
Nói đến đào tạo nhân lực có trình độ đại học đáp ứng nhu cầu của ngành xây dựng tức là nhắm đến số lượng và chất lượng nhân lực thuộc các ngành nghề đào tạo có liên quan mà 5 năm sau xã hội cần được bổ sung thêm vào nguồn nhân lực đã có tại thời điểm này. Vì vậy đề nghị Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Kế hoạch dự báo xu thế phát triển của ngành xây dựng nước ta sau 5 năm nữa và định kỳ căn cứ vào tình hình thị trường xây dựng và tiến bộ khoa học kỹ thuật chuyên ngành mà điều chỉnh dự báo đó. Dựa trên dự báo này, Bộ Xây dựng lập dự báo về nhu cầu nhân lực rồi chuyển giao cho Bộ Lao động để Bộ này ước lượng nhu cầu nhân lực năm tới và công bố trên mạng cho toàn xã hội biết.
Các dự báo nói trên nêu lên số lượng nhân lực chung rồi căn cứ vào tỷ lệ nhân lực từng ngành chuyên môn hiện có mà tính toán ra số lượng nhân lực chuyên môn cần thiết. Các tổ chưc xã hội nghề nghiệp cũng căn cứ vào tỷ lệ kỹ sư và cử nhân hiện có để tính ra số lượng cần tuyển dụng mới. Các trường đại học và cao đẳng tham kháo các số liệu này mà tuyển sinh.
2.2. Ai có nhu cầu ?
Có nhiều bên có nhu cầu nhân lực có trình độ đại học ngành xây dựng:
 |
| Đập cao su tại công trình Cầu Hội (Ninh Bình) |
- Doanh nghiệp tư vấn dự án, quy hoạch, khảo sát thiết kế, giám sát, quản lý dự án, gọi chung là doanh nghiệp tư vấn;
- Doanh nghiệp xây dựng, cung ứng vật tư;
- Doanh nghiệp quản lý bất động sản; quản lý vận hành công trình hạ tầng; bộ phận quản lý xây dựng, bất động sản của các doanh nghiệp khác;
- Các viện, trường có chuyên ngành xây dựng;
- Cơ quan nhà nước QL đầu tư, quản lý xây dựng, đô thị, kết cấu hạ tầng.
Các bên có nhu cầu nói chung ít nhìn xa trong vấn đề nhân lực, ngay cả những ngành công nghiệp hiện đại như ngành năng lượng hạt nhân, khi sắp cần thì mới nghĩ đến tuyển dụng. Tại các nước có thị trường lao động hoàn thiện thì các doanh nghiệp cung ứng lao động, công ty săn đầu người sẵn sàng làm các dịch vụ tuyển dụng này. Nếu nước ta có được lực lượng môi giới lao động này để làm cầu nối giữa bên có nhu cầu với bên đào tạo thì sẽ giúp ích được rất nhiều cho ngành đào tạo hiểu rõ nhu cầu nhân lực của xã hội cần đào tạo. Họ nắm được nhiều thông tin về cả hai bên nên dịch vụ của họ rất có hiệu quả.
Các doanh nghiệp nước ta thường phàn nàn rằng kỹ sư mới ra trường chưa sử dụng được ngay! Đó là nhận thức không đúng. Nhà trường đào tạo với diện (profile) rộng để có thể linh hoạt đáp ứng nhiều loại nhu cầu của thị trường, trong khi bên sử dụng lại cần nghiệp vụ hẹp cho từng chức vụ nghề nghiệp. Vì vây kỹ sư mới ra trường cần trải qua thời gian làm kỹ sư thực tập, ở Hoa kỳ gọi là engineer-in-training (EIT), dưới sự hướng dẫn của kỹ sư nhiều kinh nghiệm vài năm thì mới được tổ chức xã hội nghề nghiệp được chính phủ ủy nhiệm xem xét công nhận là kỹ sư chuyên nghiệp (professional engineer-PE). Như vậy doanh nghiệp cũng phải tham gia đào tạo hoặc gửi nhờ doanh nghiệp khác đào tạo thêm thì mới có cán bộ cần thiết. Ngoài ra, các doanh nghiệp lớn và các tập đoàn kinh tế còn phải bồi dưỡng cho nhân viên mới về triết lý và phương thức kinh doanh đặc thù của mình, hàng năm tập huấn về các văn bản pháp quy mới, công nghệ mới và giới thiệu các diễn biến thị trường cho toàn bộ nhân viên chủ chốt của doanh nghiệp.
2.3. Nhu cầu về ngành nghề mới
Tuy có một số điều chỉnh nhưng về cơ bản ngành giáo dục đại học nước ta vẫn đang đào tạo theo những chuyên
 |
|
Cầu Rạch Miễu trên sông Tiền (Bến Tre) | ngành (specialties) xây dựng đã có từ trước Đổi mới, phân chia theo các ngành xây dựng dân dụng và công nghiệp, ngành xây dựng giao thông và ngành xây dựng thủy lợi, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Sau Đổi mới, sản phẩm đào tạo của các chuyên ngành đó vẫn đáp ứng được nhu cầu của kinh tế thị trường tuy có phần kém linh hoạt, đồng thời người ta cũng nhận thấy thiếu một số chuyên ngành như kinh doanh và quản lý bất động sản, quản lý vận hành và sửa chữa công trình hạ tầng, quản lý dự án đầu tư xây dựng, quản lý thi công, quản lý đô thị…
Mỗi đơn vị cần nhân lực hiển nhiên biết được cần bao nhiêu người thuộc chuyên ngành nào, thế nhưng tổng hợp nhu cầu đó về số lượng theo chuyên ngành trên cả nước là công việc hết sức khó khăn. Lúc đó chỉ còn cách áp dụng phương pháp Delphin để dự báo thôi!
3. Các hoạt động đào tạo
3.1. Đào tạo chính quy
Các trường đều đang đổi mới môn học rất thành công thế nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm, nhất là về thực hành. Việc giảng dạy các môn mới, ngành mới hiển nhiên khó khăn hơn rất nhiều vì chính các thầy giáo hiện có cũng phải tự học hoặc đi thực tập ở nước ngoài, lại rất thiếu sách giáo khoa và tài liệu tham khảo. Tuy vậy có thể tin rằng các yếu kém đó sẽ sớm được khắc phục nếu ngành giáo dục có chính sách thỏa đáng và việc cấp học bổng đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ có tính hướng đích rõ rệt.
Việc đào tạo bằng 2 rất có hiệu quả để giúp cân đối kịp thời cung cầu một số loại hình nhân lực, nhất là nhân lực quản lý bất động sản, quản lý công trình hạ tầng… Đào tạo bằng 2 còn giúp đào tạo lại nhân lực mà nghề nghiệp dần dần bị đào thải. Đào tạo bằng 2 cũng theo cách chính quy chứ không nên tại chức vì có chất lượng kém.
3.2. Đào tạo liên tục
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và khoa học kỹ thuật tiến bộ nhanh, việc đào tạo liên tục để cập nhật kiến thức, kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp cho nhân lực, kể cả nhân lực cấp cao, có ý nghĩa rất lớn đối với nâng cao năng lực cạnh tranh không chỉ của từng doanh nghiệp mà còn của cả quốc gia. Không chỉ nhà trường mà cả các tổ chức xã hội nghề nghiệp đều có thể tham gia hoạt động đào tạo liên tục, thậm chí có thể cạnh tranh với nhau để nâng cao chất lượng. Tổ chức phi chính phủ các nươc phát triển rất tích cực trong đào tạo liên tục trên mạng.
4. Chiêu sinh
Hiện nay học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông có rất ít thông tin về các ngành nghề đào tạo thuộc ngành xây dựng. Ngành xây dựng nên phối hợp chặt chẽ với nhà trường và các tổ chức xã hội nghề nghiệp để làm công việc quảng bá thông tin này một cách có tổ chức. Việc quảng bá thông tin về một số ngành nghề “gian khổ” nên đẩy mạnh hơn tại những vùng có tỷ lệ thất nghiệp cao nhưng thanh niên lại hiếu học.
Thông tin ngành nghề không nên hoa mỹ mà phải cụ thể,thiết thực,đề cập đến cả vấn đề thu nhập và khả năng tiến thân. Có thể mời một số kỹ sư thành đạt đến các trường phổ thông để giới thiệu ngành nghề.
Tuy công tác tuyển sinh hiện nay của các trường không gặp khó khăn về số lượng nhưng tỷ lệ tốt nghiệp sinh sẵn sàng về công tác ở những nơi gian khổ lại không cao. Tại các nước người ta khuyến khích bằng tiền lương cao chứ không chỉ động viên về tinh thần./.
(www.vncold.vn)
|